|
|
|
|
#1
1 December 2008, 16:40
|
|||
|
|||
hukuka giriş
Hukuka Giriş
ve Medeni Hukukun Temel Kavramları I.Bölüm Hukuka Giriş Hukuka Giriş Sosyal Yaşam –Sosyal Düzen- Hukuk İnsan bugün doğumundan ölümüne kadar kendisini bir çok bağlarla sarılmış olarak algıladığı bir toplumun içinde yaşar. Toplum içinde yaşayan insanlar hayatlarını en iyi şekilde sürdürebilmek için sahip oldukları güçleri kullanırlar. Bu güçler başıboş bırakıldığında ise insan toplum içinde varlığını sürdüremez; hatta bu tip davranışlar toplumun kendi varlığını sürdürmesini bile tehlikeye düşürür. Bu sebeple toplumlarda düzenin sağlanabilmesi için, güçlerin dengelenmesi ve bir takım kuralların öngörülmesi zorunluluğu, ortaya çıkmıştır SOSYAL İLİŞKİLER Toplum içinde yaşamak zorunda olan insan sürekli olarak diğer insanlarla ilişki içerisindedir. Bir insanın bütün davranış ve eylemleriyle diğer insanlarla kurduğu bağlılık ve ilişkilere sosyal ilişki denir SOSYAL YÜKÜMLER Toplum içinde yaşayan insan diğer insanlarla olan ilişkisinde kendisini bir takım yetkilerle donatılmış ya da bazı yükümler ve ödevlerle bağlı görür. Muhtaca yardım eder, küçükleri korur, büyüklere saygılı olur. Bu davranışlardan kaçınmak toplumda çeşitli tepkilere yol açar. Hatta bazı durumlarda devlet doğrudan doğruya müdahale eder. Bu anlamda devlet tarafından desteklensin ya da desteklenmesin, toplum halinde yaşamaktan doğan sosyal ilişkilerimize bağlı olan bu yüküm ve ödevlere sosyal yükümler veya sosyal ödevler denir. SOSYAL DÜZEN KURALLARI İnsanın soyutlama yeteneği sosyal olaylarda da kendisini gösterir. Tekrarlanan olaylardan genellemeler yaparak kurallara ulaşır ve toplum yaşamını bu kurallara bağlı olarak sürdürür. Kişilere ödevler yükleyen ve yetkiler veren bu düzen sosyal düzen kuralları olarak adlandırılır. Yerine getirilmediği takdirde yaptırımla karşılaşan bu kurallar, insanların birlikte barış içinde yaşamasını sağlar. SOSYAL YAŞAMIN DAYANAĞI Hugo Grotius: “Toplu yaşam ve sosyal ilişkiler, insanın doğasında var olan kendi benzerlerini arama eğiliminden kaynaklanır” Rudolf von Jhering: “Sosyal ve bireysel çıkarların gerçekleştirilmesi ihtiyacı sosyal yaşamın dayanağıdır.” Emile Durkheim: “Sosyal yaşamın dayanağı, insanların yaşama içgüdüsüne bağlı olarak, varlıklarını korumak için kendi aralarındaki benzer ve ayrışık gereksinimlerin doğurduğu sosyal dayanışma duygusudur. Sosyal dayanışma da, iş birliğine ya da iş bölümüne dayanır.” (mekanik dayanışma – organik dayanışma) İnsanlar toplum içinde yaşarlar. Aristototeles: insan sosyal bir varlıktır (Zoon Politikon) Grotius:insanda toplu halde yaşamaya ilişkin bir istek vardır(Appetitus societatis). Topluma, toplumsal yaşama ihtiyacı olmayan bir varlığın, ya insanüstü ya da insandan aşağı bir varlık, bir canavar olacağı ileri sürülmüştür. Bu kuralların bir kısmı , kişilere bazı ödevler yükler ve bazı yetkiler verir; bir kısmı ise sadece bazı ödevler yükler . Kişilere yetki veren ve ödev yükleyen veya sadece ödev yükleyen bu kurallara toplumsal davranış (sosyal düzen) kuralları denir. Toplumsal davranış kurallarının (sosyal düzen kurallarının) kapsamına hukuk, ahlâk, din ve görgü kuralları girer. Bütün bu kurallar birbirine geçmiş gibi görünseler de, temelde bu kurallarla hedeflenen amaç, kişilerin davranışlarını belli bir düzene bağlama ve dolayısıyla toplumda bir düzeni yaratma olsa da, bir başka deyişle kuralların amaçları arasında bir aynilik, bir benzerlik bulunsa da, kurallar arasında önemli farklılıklar vardır. Sosyal Düzen Kurallarının Türleri Din Kuralları Ahlak Kuralları Görgü Kuralları Hukuk Kuralları II. HUKUK KURALLARI İLE AHLÂK, DİN, GÖRGÜ KURALLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ A. Ahlâk Kurallarıyla Hukuk Kuralları Arasındaki İlişki 1) Genel Olarak: Gerek ahlâk, gerek hukuk kuralları insan davranışlarını yönlendirmek için öngörülmüştür ve insan davranışlarını düzenlemeyi amaçlamaktadır ; bu nedenle normatif niteliktedir. Ahlâk kuralları "iyi" davranışın, hukuk kuralları ise "haklı" davranışın ne olduğu sorularına cevap verir. İyi ve kötü arasındaki ayrım ahlâk kurallarını gerektirir. Batı Avrupa hukuk düşüncesinde, hukuk düzeni ve ahlâk düzeni birbirinden bağımsızdır. Bu iki düzen birbirleriyle kesişen iki daireye benzer. Hukuk düzeniyle ahlâk düzeni yer yer çakışır; fakat birbirinin simetriği değildir. Çakışan kısım dışında kalan alanda, hukuk kurallarını ilgilendirmeyen ahlâk kuralları ve ahlâk kurallarını ilgilendirmeyen hukuk kuralları yer alabileceği gibi, hukuk düzeni, ahlâk düzenine ters düşen kurallar da öngörebilir. Örnek: Ahlâk ve hukuk kurallarının çakışması: Ahlâk kuralları, kişilere, yardıma muhtaç olanlara yardım etmesini emreder. Medeni Kanun'un 364‘üncü maddesinde "Herkes, yardım etmediği takdirde yoksulluğa düşecek olan üstsoyu ve altsoyu ile kardeşlerine nafaka vermekle yükümlüdür" demektedir. Örnek 2: Ahlâk ve hukuk kurallarının birbirine ters düşmesi: Bir kimsenin üvey anasına yardım etmemesi ahlâk kuralları açısından tasvip edilmez. Fakat böyle bir davranış hukuka aykırı olarak nitelenemez. Örnek3: Hukuk kurallarının ahlâk kuralları açısından önem taşımaması: Karayolları Trafik Kanunu'nda, motorlu araçların yolun sağın dan gitmesini öngören normlar, ahlâk kurallarını ilgilendirmez. Ahlâk ve hukuk düzeni arasındaki bu ayrım Roma hukukundan gelmiştir. Roma hukukunda dürüst yaşama, ahlâki bir durumu açıklarken, başkasına zarar vermeme, bir hukuki yükümlülüğü ortaya koymaktadır. Ahlâk, doğru değerlere ilişkin müşterek inançla ortaya çıkar. Bir davranış, bir değer sistemine uygun düşüyorsa, ahlâken iyi (doğru); davranış, bu değer düzeni ile çatışıyorsa, kötü (yanlış) dür. Toplumda hâkim olan ahlâk kuralları iyi ve kötüye ilişkin görüşler, zaman içinde değişirler. Örnek: Birkaç sene önce, evlilik dışı birlikte yaşama ahlâka aykırı kabul ediliyordu. Bugün özellikle büyük şehirlerde bu şekilde yaşama ahlâka aykırı sayılmamaktadır. Diğer yandan, çevrenin korunmasına karşı bir davranış önceleri ahlâka aykırı bulunmazken, bugün böyle bir davranış küçük bir çevrede de olsa ahlâka aykırı olarak değerlendirilmektedir Ahlâk kuralları genellikle ikiye ayrılıp incelenir: Sübjektif ahlâk ve objektif ahlâk: Sübjektif ahlâk, bir kimsenin kendisine karşı olan ödevlerine ilişkindir. Objektif ahlâk ise, kişinin diğer kişilerle arasındaki ilişkilerini yönlendiren kurallardan oluşur. Örnek: İçini temiz tut, başkaları hakkında kötü düşünme şeklindeki kurallar sübjektif ahlâkla, fakirlere yardım et , verdiğin sözü tut gibi kurallar objektif ahlâkla ilgilidir. 2) Hukuk Kuralları ile Ahlâk Kuralları Arasındaki Farklar: (1)- Kapsam Açısından (2)-Yükümlülük yüklemesi ve yetki vermesi açısından (3)-Yaptırım açısından (4)-Yazılı olup olmamaları açısından KAPSAM AÇISINDAN Ahlâk kuralları sübjektif ve objektif ahlâkı içine aldığı için, hukuk kurallarının kapsamından daha geniş bir kapsama sahiptir. Çünkü, hukuk kuralları kişinin kendi vicdanına karşı olan kuralları içermez; sadece, kişilerin birbirleriyle olan ilişkilerini düzenler. Bu itibarla kapsamı, ahlâk kurallarına göre daha dardır. Bununla beraber hukuk kuralları ahlâk kurallarının kapsamına girmeyen hususları da içerir. Meselâ, ticaret sicilinin, tapu sicilinin tutulmasının ahlâk kuralı ile bir bağlantısı yoktur. (2)Yükümlülük yüklemesi ve yetki vermesi açısından Ahlâk kuralları kişiye sadece yükümlülük yükler, yetki vermez. Halbuki hukuk kurallarının bir kısmı yükümlülük yüklerken, diğer bir kısmı yetki verir. (3) Yaptırım Açısından Ahlâk kurallarının yaptırımı insanın vicdanın sesidir veya toplumun kişiyi ayıplaması, onunla ilişkileri kesmesi, onu kınamasıdır. Kısaca ahlâk kurallarına aykırı davranışın yaptırımı manevidir. Halbuki hukuk kurallarının yaptırımı devlet gücüdür. (4)-Yazılı olup olmamaları açısından Ahlâk kuralları yazılı olmayan kurallardır. Hukuk kuralları ise çoğunlukla yazılı kurallardır. Türk kanun koyucusu bazen pozitif hukuk kuralları içinde ahlâk kurallarına yollama yapmıştır. Bu durumda ahlâk kuralları o konuda, hukuk düzenin bir parçasıdır; bir hukuk kuralıdır. Örnek: Kanunda bir sözleşmenin muhtevasının ahlâka aykırı olmaması zorunluluğu öngörülmüştür (BK. 20). Aynı şekilde ahlâka aykırı bir fiille başkasına zarar veren kimse, zararı tazminle yükümlü tutulmuştur (BK. 41/II). Yine Borçlar Kanununda ahlâka aykırı bir amacın sağlanması için verilen şeyin geri istenemeyeceği öngörülmüştür (BK. 65). B.Din Kuralları ile Hukuk Kuralları Arasındaki İlişki 1) Genel Olarak: Toplumda kişiler arasındaki ilişkileri düzenleyen, kişi davranışlarını yönlendiren kuralların bir kısmı da din kurallarıdır. Din , evreni yaratan ve yöneten insan üstü ilâhi bir varlığa inanmayı ve ona ibadet etmeyi emreder. İnsanların Tanrı ile olan ilişkilerini düzenler. Bununla beraber, bütün dinler insanların sadece Tanrı ile olan ilişkilerini değil, insanlar arasındaki ilişkileri de düzenleyen hükümleri (emir ve yasaklar) içerir. Bir diğer deyişle, dinler hem uhrevî (öteki âlem) hem de dünyevî ilişkileri düzenler. Din kuralları kişiler arasındaki ilişkilerde bazı kurallara uyulmasını istemesi bakımından, hukuk kurallarına benzerlik gösterirler. İslâm Hukukunu, İslâm dininin kaynaklarında arayıp, islamiyet esaslarına göre kuran bilime, İlm-i Fıkıh denir. Fıkıh ilminin belirlediği hukuk kurallarının bütünü de şeriatı oluşturur. Örnek: Hırsızlık, adam öldürme, zina, din kurallarınca yasaklanmıştır. Aynı şekilde hukuk kuralları da bu tip davranışları hukuka aykırı davranışlar olarak kabul etmiş ve bu davranışları tasvip etmediğini hukuk kuralları ile açıkça belirtmiştir. Lâik hukuk düzenlerinde, hukuk kuralları ile din kuralları arasında yollama biçiminde bir ilişki yoktur. 29 Ekim 1923 günü Türkiye Büyük Millet Meclisince kabul edilmiş olan Cumhuriyeti ilân eden 364 no'lu Kanun'un 2'nci maddesinde "Türkiye Devletinin dini, din-i islâmdır." denmektedir. 20 Nisan 1340 (1926) tarihli Teşkilatı Esasiye Kanunu'nun 2'nci maddesinde de aynı kural tekrarlanmıştır. Bu hüküm 10 Nisan 1928 t. ve 1222 no'lu Kanunla Türk Anayasasından çıkarılmıştır. 5 Şubat 1937 t. ve 3115 no. Kanun ile Anayasanın 2'nci maddesiyle "lâiklik ilkesi" benimsenmiştir. Aynı kural, 1961, 1982 tarihli Anayasaların 2'nci maddesinde muhafaza edilmiştir. 1926 tarihinde kabul edilen Medeni Kanun ve Borçlar Kanunu, Türkiye'de dinsel hukuk düzeninden, lâik hukuk düzenine geçişi sağlayan Kanunlar arasında çok önemli bir yer işgal etmektedir. Medeni Kanunda din ile ilgili hükümlere yer verilmiştir. Bunun amacı din kurallarının hukuka aktarılması değil, dini inanç özgürlüğünün kuvvetlendirilmesidir.(Dini inanç özgürlüğü, 1982 tarihli Anayasa'nın 24'üncü maddesinde düzenlenmiştir. Aynı kural 20.9.1971 tarihli ve 1488 no.lu Kanunla 1961 tarihli Anayasa'nın 19'uncu maddesinde de yer almıştır.) Örnek: "Evlendirme töreni biter bitmez evlendirme memuru eşlere bir aile cüzdanı verir. Evlenmenin geçerli olması dini törenin yapılmasına bağlı değildir”(MK.143). Örnek “Çocuğun dini eğitimini belirleme hakkı ana ve babaya aittir. Ana ve babanın bu konudaki haklarını sınırlayacak her türlü sözleşme geçersizdir. Ergin dinin seçmekte özgürdür” (MK. 341) 2) Din Kuralları ile Hukuk Kuralları Arasındaki Farklar: (1)–Din kuralları Tanrı'nın emri olduğu için statik kurallardır. Zaman içinde değiştirilmesi düşünülemez. Hukuk kurallarıysa insan aklının eseri olduğu için dinamik kurallardır; İhtiyaçlarına uygun olarak değiştirilebilir. (2)–Din kurallarının yaptırımı uhrevîdir. Allah korkusudur; cehennem azabıdır. Halbuki hukuk kurallarının yaptırımı devlet gücüdür. (3)–Din kuralları bir taraftan uhrevî ilişkileri, diğer taraftan dünyevî ilişkileri düzenler. Halbuki hukuk kuralları sadece kişiler arasında ki ilişkilerin bir kısmını düzenler. 
|
|
#2
1 December 2008, 16:40
|
|||
|
|||
|
Cvp: hukuka giriş
C. Görgü Kuralları İle Hukuk Kuralları Arasındaki İlişki
Görgü kuralları da toplum hayatında kişiler arasındaki ilişkileri düzenleyen, uyulması gereken kurallardır. Görgü kuralları kişilerin nasıl davranması gerektiğini düzenler. Örnek: Misafir ağırlamayla, resmi davetlerdeki kıyafetlerle, tanıkların birbiriyle karşılaştıklarında selâm vermeleriyle ilgili kurallar Görgü kuralları toplumun tümünü veya bir bölümünü ilgilendirir. Görgü kuralları zaman içinde değişebilir. Görgü kurallarının temelinde süresiz olarak geçerli bir değer sistemine dayanması zorunluluğu yoktur. İyi ve kötü görgü kuralları vardır; fakat görgü kuralı doğrudan doğruya davranışın iyi veya kötü olduğunu ifade etmez. Örnek: Önceleri yemeği büyük bir şapırtı ile yemek görgü kuralı sayılmakta; hatta ev sahibine bir iltifat olarak görülmekte idi. Böylece yemeğin lezzetli olduğu vurgulanırdı. Görgü kurallarına aykırı bir davranış, sosyal bir baskı ile karşılaşır Örnek: Bugün yemeği şapırdatarak yemek, sofra âdabına uygun düşmemektedir. Bu şekilde yemek yemesi halinde, kişinin sosyal baskıyla karşılaş ması tabiidir. Meselâ, kendisine ayıplayıcı, horlayıcı şekilde bakılması, masada kendisi ile konuşulmaması gibi. Böyle bir sosyal baskı haklı kabul edilmektedir. Kişinin davranışı da "görgüsüz", "çirkin" gibi sıfatlarla nitelendirilir. Zaman içinde bazı görgü kurallarının hukuk kuralı haline dönüşmesi çok sınırlı olsa da mümkündür Örnek: Türkiye Cumhuriyetinin devlet ve dışişleri protokolünü düzenleme ve yürütme görevi, bir kanun ile Dışişleri Bakanlığına verilmiştir. Çoğu zaman devlet protokolü yönetmelikle düzenlenir Örnek: Askerlerin birbirlerine selâm vermek mecburiyeti kanunla düzenlenmiştir. Hosteslerin de belli bir kıyafet giyme mecburiyetleri vardır. 2) Görgü Kurallarıyla Hukuk Kuralları Arasındaki Farklar : (1)–Görgü kuralları, kişilerin karşılaştıklarında uymaları gerekli belirli davranış biçimlerini düzenler. Özellikle aynı çevreye mensup kişilerin karşılaştıkları zamanki davranış biçimlerini öngörür. Bu kurallara uyulması daha dar çevrelerde sözkonusu olur. Hukuk kuralları ise ülkenin tümünde geçerli olan davranış kurallarıdır. (2)–. Görgü kuralları yazılı olmayan kurallardır Hukuk kurallarının büyük bir çoğunluğuysa yazılı kurallardır. Hukuk kurallarının yazılı olanları da, yazılı olmayanları da (örf ve âdet hukuku) belli, tespit edilmiş kurallardır. (3)–Görgü kuralları insanlara sadece yükümlülük yükleyen kurallardır. Halbuki hukuk kuralları kişilere aynı zamanda yetki veren kurallardır. (4)–Görgü kurallarının yaptırımı toplumdaki bir takım değer hükümleridir. Kişinin "görgüsüz", "kaba", "nezaketsiz" olarak nitelendirilmesi gibi. Halbuki hukuk kurallarının yaptırımı devlet gücüdür. HUKUK KURALLARI İnsanların oluşturduğu toplum, mutlaka bir düzene dayanmalıdır. Bu düzenin temelini de hukuk kuralları oluşturur. Hukuk düzeni bulunmayan bir toplum düşünmek imkansızdır. Toplumun olduğu (insan topluluğunun olduğu) her yerde hukuk vardır. (Ubi sociates ibi ius) Hukuk, ancak bir toplum içersinde ve bir toplum için düşünülebilir. Hukukun varlığı için, hukuk kurallarına aykırı bir davranış olanağının bulunması gerekir. Tek bir kişinin ihlâl edebileceği bir hak olmadığı için, bu kişinin aykırı davranabileceği bir hukuk kuralı da olamaz. Hukukun Tanımı 1- Hukuk hak kavramının çoğuludur 2-Hukuk halk arasında iyi ilişkileri ifade eder (onunla hukukumuz eskidir) 3-Hukuk bir davanın türünü belirtmek için kullanılır (hukuk davaları, hukuk mahkemeleri) 4- Teknik anlamda hukuk Hukukun tanımı (Amaç ve kaynak) “Hukuk, toplumun genel yararını ve bireylerin ve toplumun ortak iyiliğini sağlamak amacıyla yetkili makam tarafından konulmuş ve Devlet yaptırımıyla donatılmış sosyal kurallar bütünüdür” Hukuk (Biçimsel Tanımlama) Toplum hayatında kişilerin birbirleriyle ve toplumla olan ilişkilerini düzenleyen ve uyulması kamu gücü ile desteklenmiş bulunan sosyal kurallar bütünüdür Teknik Anlamda Hukukun Tanımı “Örgütlenmiş bir toplum içinde yaşayan insanların birbirleriyle veya kişilerin yine kendilerinin meydana getirdikleri topluluklarla ve bu toplulukların birbirleriyle olan ilişkilerini düzenleyen, kişilerin hukuki güvencesini ve insan haklarını sağlamak amacıyla oluşturulan ve devlet gücü ile desteklenen, bağlayıcı, genel ve devamlı hukuk kurallarının bütünüdür.” Hukukun Görevi (Varlık Sebebi) Toplum içinde yaşayan insanların aralarında kurarak gerçekleştirdikleri ilişkiye toplumsal ilişki veya sosyal ilişki denir. Hukukun amacı bu ilişkilerin bir kısmını düzene bağlamaktır. Hukuk bu yolla: Hukuk 1-Toplumda Barışı Sağlar 2-Toplumda Hukuksal güvenliği sağlar 3-Toplumda adaleti sağlar 4-Toplumda Oluşum ve gelişimlere cevap verme görevini yerine getirir I- Hukuk toplumda barışı sağlar Hukuk toplumdaki güçleri sınırlar, bu güçler arasında denge sağlar, çıkar çatışmalarını güven, eşitlik ve özgürlük içinde bir rekabete çevirmeye çalışır. Böylece kişilerin maddi ve manevi varlıklarının gelişimi ve toplum barışı sağlanmış olur. II-Hukuk toplumda hukuksal güvenliği sağlar Herkesin bağlı olacağı kuralı bilmesinde, davranışlarını ona göre ayarlamasında büyük yarar vardır. Hukukta şekilcilik (formalizm)ve açıklık (aleniyet) ilkeleri toplumda güven duygusunu sağlamak için öngörülmüştür. III-Hukuk Toplumda Adaleti Sağlar Hukukun temel görevleri arasında Adaleti sağlamak gelir Terazisiz kılıç kaba kuvvet Kılıçsız terazi hukukun aczi anlamına gelir Adaletin sağlanması hukuku iki yönden ilgilendirir 1- Adil kurallar koyularak objektif adalete uygun düzen sağlanmış olur 2-Hukuk düzeninin uygulanmasında adaletli olunur Bu nedenle hukuk adalet bilimi olarak tanımlanır A-Adalete ilişkin düşünceler Aristoteles’e göre adalet 1- Geniş anlamda adalet= fazilet (bilgi ve ahlak). Fazilet, akıl yolu ile ifrat, ile tefrit arasındaki en doğru yolu bulmaktır. 2- Dar anlamda adalet: İnsanın dünya nimetlerini paylaşırken ne kendine ne de başkalarına zarar verecek şekilde hareket etmesidir. a- Denkleştirici b- Paylaştırıcı Denkleştirici adalet-paylaştırıcı adalet Denkleştirici adalet: kişilerin kendi aralarındaki ilişkilerini düzenler. Özellikle eşya ve hizmetlerin değiş tokuşunda uygulanır. Bu değiş-tokuşta bir aritmetik eşitlik düşüncesi benimsenir. Buna göre edim ile karşı edim arasında bir eşitlik varsa denkleştirici adalet gerçekleşmiştir. Denkleştirici adalet , genç ya da yaşlı , zengin ya da fakir olmasına bakılmaksızın herkesin eşit işleme tabi tutulmasını öngörür. Ancak denkleştirici adalet aynen uygulandığında her zaman adil davranılmış olmaz. Çünkü kişiler ehliyetleri, bilgi ve yetenekleri açısından birbirinden farklıdır. Paylaştırıcı (dağıtıcı) adalet Orantılı bir adalet düşüncesine dayanır Bu düşünce gereğince, gereksinimleri, yetenekleri ve olanakları bakımından eşit durumda olmayanlara eşit davranılmamalıdır. Çünkü farklı durumdaki kişilere eşit davranmak eşitliğin çiğnenmesidir. Herkesin hakları meziyet ve başarısı ile, görevleri de ehliyet ve yeteneği ile orantılı olmalıdır. Örneğin herkes yeteneği ve katkısı oranında ücret almalı, gelir vergisi geliri daha çok olandan daha fazla alınmalıdır. B-Adaletin Nasıl Sağlanacağı Sorunu 1- Ortak yarar kıstası ile adalet sağlanabilir 2- İnsan hakları bildirgesinde belirtilen temel haklar iç hukuka aktarılarak adalet sağlanabilir. Bireysel insan haklarına dayanan adalet kavramı (19.yy) Sosyal adalet ilkesine dayanan insan hakları Sosyal adalet Sosyal adalet, “ortaklaşa iyi”nin gerçekleştirilmesi amacını güder. Toplumdaki hak ve ödevlerin belirlenmesinde kıstas bütünün iyiliği “ortaklaşa iyi” dir. Buna göre her kişi sırf kendi yetenek ve özelliklerine göre hakettiği değil aynı zamanda bütünün bir parçası olarak kendisine düşen hak ve ödevler belirlenir. Böylece zayıfların korunduğu bir düzen kurulur. C-Adaletin gerçekleşmesinde hakkaniyetin rolü Kanun koyucu adaletin gerçekleştirilmesi için hakkaniyet ilkesini kabul etmiştir (MK 4/BK 44) Adalet de hakkaniyet de ahlaka yöneliktir, ancak ikisi arasındaki düşünce farklıdır. Adalet- Hakkaniyet İlişkisi Adalet hukuk kurallarına egemen en yüksek ahlaki düşünceyi ifade ederken, hakkaniyet somut olayın özelliklerini göz önünde tutarak adalete ulaşmak için başvurulan yollardan biridir (somut olay adaleti). Hakkaniyet adil olmayan kuralın değil, adil olmayan sonuçların değiştirilmesi amacına hizmet eder. Hukukun Temeli Hakkında Görüşler 1- Hukuku Bilinçli İrade Ürünü Sayan Görüşler a) Tanrısal İrade Kuramı b) Beşeri İrade Kuramı aa) İradeci Pozitivizm bb) Normcu Pozitivizm c) Genel İrade veya Toplumsal Sözleşme Kuramı 2- Hukuku İrade Dışı Sayan Görüşler Doğal Hukuk Kuramı Tarihçi Hukuk Kuramı Sosyolojik Hukuk Kuramı 1- Hukukun temelini bilinçli bir iradenin ürünü sayan görüşler Bu görüşler de kendi aralarında farklı çerçevelerde değerlendirilmektedir. Hukukun temelini iradeye bağlayan bu görüşler iradenin kaynağı olarak bazan tanrısal iradeyi bazan beşeri iradeyi bazan da genel iradeyi göstermektedirler.
|
|
#3
1 December 2008, 16:41
|
|||
|
|||
|
Cvp: hukuka giriş
A-Tanrısal İrade Kuramı
Tanrısal irade taraftarlarına göre evrendeki tüm varlıklar gibi hukuk da tanrı tarafından yaratılmıştır. Hukukun konulması gibi değiştirilmesi ve konulması da tanrının iradesine bağlıdır. Tanrı koyduğu hukuk kurallarını peygamberleri aracılığıyla insanlara bildirir. Kitab-ı Mukaddes ve Kur’an’ı Kerim’in hukukun kaynağı konusunda benimsediği doktrin tanrısal irade doktrinidir. Bu düşünce hukukun kaynağını irade dışı olgularda arayan kuramlardan doğal hukuk anlayışında bir yaklaşım tarzı olan ve dini ilahi iradenin ürünü sayan görüşle benzeşmektedir. Ancak bu iki düşünce arasında temel bir fark da vardır. Buna göre tanrısal irade kuramı da ****fizik bir nitelik taşımasına karşılık hukuku açıklayış şekli itibariyle diğer pozitivist kuramlara benzer. Bu anlamda hukukun tanrısal iradeden de kaynaklansa “konulmuş” (pozitif) bir şey olduğunu söyler. Doğal hukuk görüşüne göre ise hukuk bilinçli bir iradenin ürünü olmayıp, konulmuş (vazedilmiş) bir şey değildir. Tanrısal irade kuramı tanrının varlığı hipotezine dayanıp, hipotezin kanıtlanması ya da çürütülmesi bilimsel uğraşın alanına girmediği ve ayrıca bu kuramın benimsediği hukuk sistemi teokratik nitelikte olduğu için kabul edilemez. AY md. 2 gereğince TC laik bir devlettir. Bu da ülkemizde hukukun kaynağının tanrısal irade olamayacağı anlamına gelir. B- Beşeri İrade Kuramı Bu kurama göre hukuk iradenin ürünüdür. Ancak hukukun temelinde bir ya da birden çok kişiden oluşmuş organın iradesi yatar. Bu kuramın da birbirinden nitelik olarak farklı açıklanış biçimleri vardır. Bunlardan birincisi iradeci pozitivizm diğeri de normcu pozitivizm olarak adlandırılır. İradeci pozitivizm İradeci pozitivizmde bir yandan hukukun iradenin ürünü olduğu bir yandan da pozitivist yani konulmuş olduğu vurgulanır. Buna bağlı olarak hukukun temelini bu irade tarafından konulmuş olduğu ileri sürülür. Ancak hukuku koyan bu iradenin niteliği hakkında görüş birliği yoktur. Kimine göre bu irade devlet, kimine göre siyasi iktidar kimine göre ise ekonomik iktidardır. Bu kuram taraftarlarından John Austin hukuku iradeci bir şekilde “egemenin emri” olarak tanımlamıştır. Buna göre “egemen”, siyasal bağımsızlığa sahip bir toplumda herkesin kendisine itaat ettiği , ama kendisinin hiç kimseye itaat etmediği kişidir. Bu aslında Tanrı’yı, hükümdarı ya da modern yasa koyucuları içine alan bir formülasyondur. Buna göre hukuk kim olursa olsun “egemen”in ürünüdür. Normcu pozitivizm Normcu pozitivizm de iradeci pozitivizm gibi hukukun kendiliğinden oluşmuş, yaratılmış bir şey olmayıp konulmuş (pozitif) olduğunu kabul etmekle birlikte, devletin iradesi ya da egemenin iradesi gibi bir kavrama başvurmaksızın hukukun kaynağının yine hukuk olduğu görüşünden hareket ederler. Bu düşüncenin en önemli taraftarlarından Kelsen’e göre hukuk normlardan oluşmuş bir düzendir. Bir hukuk kuralının temelinde daima bir başka hukuk normu bulunur. En üst normun temelini ise Grundnorm (temel norm) oluşturur. Buna göre temel norm varsayımsaldır (farazi, hipotetik) ve bunun bir yaratıcısı yoktur. Bu düşünce, anayasanın altında yer alan normların kaynağını açıklayabilmektedir. Ancak normcu pozitivizm anayasanın temeli sorusuna doyurucu yanıt verememektedir. Çünkü anayasalar “kurucu iktidar”ların ürünüdür ve bu iktidarlar herhangi bir norma bağlı olmaksızın anayasayı meydana getirirler. Buna bağlı olarak hukukun temelini açkılayan düşünce olarak, anayasanın altındaki normlar açısından normcu pozitivizmi anayasanın temeli açısından da iradeci pozitivizmi kabul etmek uygun görünmektedir. C-Genel İrade veya Toplumsal Sözleşme Kuramı Bu kuramın temsilcileri insanların doğal bir ortamdan hukuksal bir ortama geçerken kendi iradeleri ile hukuku yarattıkları düşüncesindedirler. Görüşün temsilcileri Thomas Hobbes, John Locke ve Jean Jacques Rousseau’dur. Bu düşünceler laik ve realist olmasına karşılık bir varsayıma dayandığı için eleştirilmiştir. 1-Hobbes Hobbes’a göre doğal yaşam döneminde savaş, kargaşa , didişme vardı. Bu dönemde insan insanın kurdu (homo homini lupus) idi ve herkesin herkesle savaşı (bellum omnium contra omnes) söz konusu idi. İlerlemenin yapılamadığı bu dönemde, kargaşadan bıkan insanlar düzeni ve barışı sağlamak için kendi aralarında bir anlaşma yaptılar ve bu sözleşme ile kendi özgürlüklerini Leviathan’a (dev, ejderha) devrettiler. Burada Leviathan ile kastedilen Devlettir. Toplumsal sözleşme ile bireyler devletin koyacağı kuralları kabul etmişlerdir. Buna bağlı olarak hukuk, doğal yaşam halinde bulunan bireylerin düzeni sağlamak için yaptıkları bu toplumsal sözleşmeden doğmuştur. Kişilerin özgürlüklerini Leviathan’a devretmişlerdir. Leviathan’nı tek görevi ise düzen sağlamaktır. Bu anlayıştaki sistem özgürlükçü değil otoriterdir. Hukukun temelindeki sözleşme tek taraflıdır, dolayısıyla Leviathan’ı bağlamaz ve devlet istediği zaman hukuku değiştirebilir. 2-John Lock 2-John Lock’a göre ise doğal dönemde barış ve özgürlük vardı. İnsanlar mutlu bir yaşam sürüyordu. Bu dönemin ek***liği suç işleyen kişileri cezalandıracak bir organizasyondu. İşte bu ek***liği giderip suç işleyen kişileri cezalandırmak için insanlar aralarında bir anlaşma yaptılar. Bu sosyal sözleşme ile insanlar cezalandırma haklarını kurdukları bu organizasyona (devlete) devrettiler. Devlet suç işleyenleri cezalandıracak kurallar koydu ve suç işleyenleri cezalandırmaya başladı. Böylece de hukuk doğmuş oldu. Ancak insanlar cezalandırma yetkisi dışındaki yetkilerini devlete devretmediler. Dolayısıyla bu hukuk anlayışında bireyler suç işlemedikçe onlara müdahale edilemez. Bu yüzden Lock’un hukuk anlayıcı otoriter değil özgürlükçüdür. Bu anlayış gereğince, bireylerin devletle yaptıkları anlaşma sadece bireyleri değil aynı zamanda devleti de bağlar. Devlet hukuka uymazsa bireylerin direnme hakkı doğar. 3-Jean –Jacques Rousseau Jean –Jacques Rousseau da Hobbes gibi doğal yaşamda insanlar arasında eşitlik, barış ve mutluluğun olduğunu savunur. Ancak özel mülkiyetin ortaya çıkması ile bu mutluluk ortadan kalktı ve artık doğal yaşamda huzur kalmadı. Bu düzeni yeniden kurmak için insanlar aralarında anlaştılar . Rousseau bu anlaşmaya sosyal sözleşme (contrat social) ve bu anlaşma ile oluşan iradeye “genel irade (volante generale) der. İşte hukuk bu genel iradenin ürünüdür II- HUKUKU İRADE DIŞI SAYAN GÖRÜŞLER Bu görüş yandaşları hukuku bilinçli bir iradenin ürünü saymazlar. Onlara göre hukuk bir varlık tarafından önceden düşünülmüş ve tasarlanmış bir şey değildir. Bu düşünce hukuku kendi kendine oluşmuş bir kavram olarak kabul eder ve doğal hukuk akımı, tarihçi okul akımı ve sosyolojik hukuk akımı olarak çeşitli anlayışları içinde barındırır. . 1-Doğal hukuk, en geniş anlamıyla “doğanın hukuku”, yani doğadan “kaynaklanan hukuk” anlamına gelir. Ancak bu doğadan kaynaklanan hukuk kavramındaki “doğa” deyimine verilen anlam yüzyıllar içinde değişikliğe uğramıştır. a-İlk çağda doğal hukuk kavramı kendi özgül anlamında kullanılmaktadır. Yani doğal hukuk doğadan kaynaklanan, doğanın hukuku anlamındadır. “Doğa” doğal düzen demektir ve doğanın düzeni (fusis) toplumsal düzene (nomos) uygulanmalıdır. Kadim doğal hukuk anlayışına göre hukukun kaynağı doğal düzende bulunur ve insan doğası da fiziksel ve biyolojik doğaya (tabiata) tabidir. Kallikles’e göre doğada kuvvetli olan hayvanlar daha güçsüz olanları yenip yok ederek yaşamaktadır. Doğa da insana aynı şeyi emretmektedir. Aristo ve Ulpianus tarafından da benimsenen doğal hukuk anlayışına göre hukukun temeli biyolojik tabiattır. b-Ortaçağda, doğal hukuktan, ilahi düzenin kuralları yani dini hukuk anlaşılmıştır. Aziz Augustinus doğal hukuku “Tanrının ifadesi olan ebedi bir kanun” olarak tanımlar. Bu düşünür en ünlü eseri De Civitea Dei (Tanrı Devleti) de dinsizlerin ve din yolundan sapanların cezalandırılmasını önermektedir. Bu önerisi ilk defa 1183 de İtalya’da kurulan Engizisyon Mahkemeleri’nde uygulama alanı bulmuştur. Bu dönemin bir diğer önemli temsilcisi de Thomas Aquinas’tır. Kendisine ortaçağın Aristo’su denilen bu düşünür, insani kanunların ilahi ve ebedi kanunlara uyması gerektiğini söyler. Ona göre ebedi kanunlar evreni yaratan ve yöneten kanunlardır. Bu kanunlar ilahi iradeyle ifade edilir. Dolayısıyla hukukun kaynağını beşeri irade değil ilahi irade oluşturur. c-Yeni çağda ise doğal hukuk laikleşerek içerik değiştirmiş ve akli hukuk anlamında kullanılmaya başlanmıştır. Buna göre hukuk insan aklının ürünüdür. Buradaki akıl genel ve soyut anlamda “beşeri aklı” yani insanın “akli tabiatı”nı ifade etmektedir. Bu görüşün temsilcilerinde Hugo Grotius “De Jure Belli et Pacis” (Savaş ve Barış Hukuku) adlı eserinde insanlarda akla göre yaşama içgüdüsü olduğunu bu içgüdünün de hukukun kaynağını oluşturduğunu ifade eder. Bu düşünüre göre bütün insanlığı kapsayan ve değişmez bir takım doğal hukuk kuralları vardır. İnsan aklının doğası gereği insan iyiyi ve kötüyü ayırt edebilir. Hukuk işte insan aklının böyle bir emridir. Grotius insanın akılsal doğasından kaynaklanan doğal hukuk kurallarına örnekler vermektedir. Bunların başında pacta sunt servanda (ahde vefa) ilkesi gelir. İnsan aklı verilen sözün tutulmasını emretmektedir. Bunun gibi kişinin sahip olduğu şeyler üzerindeki hakkına herkesin saygı göstermesi , herkesin kusuru ile sebep olduğu zararı tazmin etmesi, herkesin başkasına ait şeyleri sahibine vermesi, herkese hak ettiği cezanın verilmesi doğal hukuk kurallarıdır. Bunlar akla uygun oldukları için geçerlidir ve insan aklının doğasından kaynaklanır. Grotius’a göre Tanrının varlığı ya da yokluğu bu kuralların uygulanmasından bağımsızdır. Doğal hukukun emirleri Tanrının da emirleri, yasakları Tanrının da yasaklarıdır . Hatta tanrı bile doğal hukuku değiştiremez. Böylece Grotius doğal hukuku laikleştirmiştir. 2- Tarihçi Hukuk Kuramı 2- Tarihçi Hukuk Kuramı , da hukuku bilinçli bir iradenin ürünü olarak görmez. Hukuk tarihsel süreç içinde kendiliğinden yaratılmıştır. En önemli temsilcisi Friedrich Carl von Savigny dir. Savigny’ye göre hukuk “halk ruhu”ndan doğar (Volksgeist). Hukuk da tıpkı dil gibi kendiliğinden doğar ve gelişir. Nasıl dil kendiliğinden doğup gelişiyor, dil bilimcileri gerçekleşen bu gelişme üzerine dilin ilkelerini ve kurallarını tespit ediyorlarsa hukuk da kanun koyucunun eseri olmayıp halk ruhunun bilinçsiz bir ürünüdür. Savigny kanunlaştırmaya karşıdır. Ona göre kanunlaştırma hukuku kalıplara sokmak, halk ruhundaki doğal gelişimini engellemektir. Gerçek hukuk örf ve adet hukukudur. Hukuk evrensel olamaz. 3- Sosyolojik Hukuk Akımı Sosyolojik Hukuk Akımı, hukukun kaynağı konusunda kanun koyucunun iradesini de insan aklını da kabul etmemektedir. Hukukun kaynağı toplumsal ilişkilerde bulunan “toplumsal gerçeklikte”dir. Bu düşünce hukuki pozitivizmin şekli (biçimsel) hukuk anlayışını reddeder. Hukuk sosyolojisi alanındaki çalışmalardan hem yararlanmış hem etkilenmiş olmakla birlikte, bu akım hukuk sosyolojisinden farklıdır. Bu akım, hukuku sosyal hayattaki etkinliği bakımından ele almış, hukukun yöneldiği amaçları da göz önünde bulundurarak somut gerçekliğin gereklerine ve değerlerine uygun bir hukuk teorisi oluşturmak iddiasını taşır. En önemli temsilcileri Ehrlich, Pound ve Duguit’dir. IV-Hukukun oluşum ve gelişimlere yanıt verme görevi 1- Hakimin hukuk yaratması 2-Hakimin takdir yetkisi 3- Dürüstlük kuralları 4- Hakkın kötüye kullanılması yasağı HUKUK KURALLARI -HUKUKİ KURUMLAR- HUKUK DÜZENİ- HUKUK SİSTEMİ Hukuk kuralları:Toplum içinde kişi davranışlarını düzenleyen ve uyulması devlet gücü ile (yaptırım) sağlanmış kurallardır Hukuki kurumlar: Aynı amaca yönelik hukuk kurallarının oluşturduğu bütün. Hukuk düzeni: yürürlükteki hukuk kurallarının tümünün getirdiği yetkiler, izinler, yasak ve emirlerin toplamıdır (Türk Hukuku, AB Hukuku) Hukuk Sistemi: Bir hukuk düzeninin toplumun kendi sosyal, ekonomik, politik gereksinimlerine ve sosyal yaşantısına cevap vermek için esinlendiği büyük sistemler. BÜYÜK HUKUK SİSTEMLERİ 1- Roma- Cermen Hukuk sistemi 2- Common Law 3- Dini Hukuk sistemi 4- Sosyalist hukuk sistemi HUKUK KURALLARININ UNSURLARI VE ORTAK NİTELİKLERİ Hukuk kurallarının unsurları 1-Talep normları: Kişilerin davranışlarına veya ilişkilerine bağlı olarak bazı emirler, yasaklar, izinler ve yetkiler içerir. Bunlar doğrudan doğruya bir davanın temelini oluşturur. 2-Yardımcı normlar: Talep normlarını daha yakından belirleyen, tamamlayan sınırlayan veya değiştiren normlardır. HUKUK KURALLARININ HUKUKSAL NİTELİKLERİNE GÖRE AYRIMI Emredici Kurallar Yedek Kurallar Tamamlayıcı kurallar Yorumlayıcı kurallar Tanımlayıcı kurallar: Bir hukuki kavramın, kurumun hangi anlama geldiğini açıklayan kurallardır: Örnek: MK 13 ayırdetme gücünü tanımlar EMREDİCİ KURALLAR Amacı Kamu düzenini korumak Ahlak kurallarını korumak Zayıfları korumak Niteliği Kanunla kuralın emredici olduğu belirtilenler Açıkça emredici olduğu belirtilmeyenler Ör:Adam öldürmek yasaktır.bir kişinin kendini öldürtmek için yapacağı ant. geçersizdir.Böyle bir ant. yı gerçekleştiren kişi ceza kanununun ilgili maddesiyle cezalandırılır. Yedek Kurallar Tamamlayıcı Kurallar: Taraflar yaptıkları anlaşmada birinci derecedeki noktalarda anlaşmış, ikinci derecedeki nokta-larda anlaşmamışlar ve bu noktaları tamamlayan bir hukuk ku-ralı varsa bu kurallar uygulanır. Bunlar tamamlayıcı kurallardır. Örnek: Yasal faiz, yasal mal rejimi, aynı zamanda ifa yükümü Yorumlayıcı Kurallar Tarafların bir hukuki işlemde kullandıkları ancak ne anlam geldiğini açıklamadıkları hususlara ilişkin bir hüküm kanunda öngörülmüşse o hüküm yorumlayıcı hükümdür. Örnek:Senedin iadesi borcun ödendiği anlamına gelir.ama taraflar senedin tercüme için veya bir noksanının giderilmesi için verildiği konusunda anlaşabilirler. Taraflar sözleşmede ayın başı tabirini kullanmış fakat bunla neyi kastettiklerini açıklamamışlarsa bu tabirden ayın 1. günü anlaşılması gerekir. Tamamlayıcı hukuk kuralları: Tamamlayıcı hukuk kuralları esasen taraf iradelerinin öncelikli olduğu alanlarda onların iradelerindeki ek***likleri tamamlamak amacıyla konmuştur.özel hukukun çoğu kuralı tamamlayıcı hukuk kuralıdır. ÖR:Taraflar bir borç ilişkisinde ödenecek olan faiz oranını kanuni faizden daha farklı olarak tespit ederse bu geçerlidir aksi halde kanuni faiz uygulanır. TANIMLAYICI HUKUK KURALLARI Bu kurallar hukuki kurumları tanımlar ve bu kurumların anlaşılmasına yardımcı olurlar. ÖR:Nişanlanmayı,temyiz kudretini tanımlarlar.bunların farklı anlaşılması söz konusu olamaz. Hukuk Kurallarının ortak nitelikleri 1- Hukuk kralları maddi kalıp (olgu) ve hukuksal sonuçtan oluşur -Hem talep normu (tam norm) hem yardımcı norm bağlayıcı bir hukuksal sonucu içerir -Talep normunda yer alan ve kişi davranışına ilişkin düzenlemenin olduğu kısma maddi kalıp denir. 2-Hukuk kuralları kişi davranışlarını, istisnaen de doğa olaylarını düzenler 3- Hukuk kuralları genel, soyut ve süreklidir 4- Hukuk kuralları bir yaptırıma dayalıdır. Yaptırım Yaptırım: Bir hukuk kuralına aykırı davranıldığında o davranışta bulunan kişinin karşılaşması, hukuk düzenince öngörülen sonuç. ÖR:Adam öldürmeye hapis cezası,borç ödememeye cebri icra,haksız rekabete tazminat, küçüklerle yada akli dengesi yerinde olmayanlarla yapılan işlemlerde hükümsüzlük ve bir hukuk kuralına aykırı idari işleme iptal edilebilirlik… Ek*** borçların çeşitleri 1- Doğuştan ek*** borçlar Kumar ve bahisten doğan borçlar Ahlaki ödevlerin ifasından doğan borçlar 2- Geçici ek*** borçlar Karı- koca arasındaki alacak borç ilişkisinden doğan borçlar 3- Sonradan ek*** borçlar Zamanaşımına uğramış borçlar YAPTIRIM TÜRLERİ CEBRİ İCRA:Mükellefin yerine getirmediği borcunu devlet gücü ile borcunu yerine getirmeye mecbur ettirilmesidir. ÖRS),(A)’ya TV satmışsa (A) TV bedelini satım sözleşmesinde kararlaştırılan şekilde ödemelidir.(A) TV nin bedelini kararlaştırılan zamanda (S)’ye ödememişse (A)’nın cezalandırılması yerine hukuk kuralının zorla uygulanması daha uygun olacaktır.devlet (A)’dan TV bedelini zorla alıp (S)’ye verecektir. TAZMİNAT:Bir kimsenin bir hukuk kuralına veya yaptığı sözleşmeye aykırı davranması sonucunda doğacak zararı ödeme yükümüdür. ÖR:Trafik kazasında kusursuz olarak yaralananın tedavi masraflarının,nişanın bozulmasıyla kusursuz olan tarafın uğradığı manevi çöküntünün tazmini gibi.. GEÇERSİZLİK:Kurulmuş olan bir hukuki işleme kanun koyucunun tarafların istediği hüküm ve neticelerin bağlanmamasıdır. Ek***lik,butlan ve iptali içerir. ÖR:Bir kişinin öldürtülmesi için yapılan ant.(butlan) Ölüme bağlı tasarrufun tehdit altında yapılması durumunda iptali istenmesi(iptal) Ayırdetme gücüne sahip reşit olmayan (A)nın tan ehliyetli (B)ile yaptığı satış akdi,yasal temsilci onayıyla geçerli olur(ek***lik) CEZA:Hukuk kurallarına aykırı davranılması sonucu karşılaşılacak sonuç ÖR:Müebbet hapis,ağır hapis,para cezaları… ZORALIM:Suç işlenmesiyle ilişkin eşyanın, suç işlenmesinde kullanılan veya bu amaçla hazırlanan malın devlet hazinesine mal edilmesidir. ÖR:Uyuşturucu madde ve kaçak eşyaların kişinin elinden alınması İDARİ İŞLEMLERDE İPTAL:Hukuk kuralına aykırı olarak yapılmış bir idari işlem bu yüzden menfaatleri zedelenen kişinin talep etmesiyle görevli yargı memurlarınca ortadan kaldırılır. ÖR:Belediyenin aldığı karara dava açılması Hukukun Çeşitli Anlamları 1-Pozitif Hukuk 2-Mevzu Hukuk 3-Tabii Hukuk 4-Tarihi Hukuk Pozitif Hukuk “Belirli bir ülkede, belirli bir zamanda yürürlükte bulunan hukuk” anlamına gelir.(müspet hukuk) Mevzu Hukuk Bir ülkede belli bir zamanda yürürlükte bulunan hukuk kurallarından sadece yazılı olanlarını kapsar. Yetkili bir makam tarafından konulmuş hukuk kurallarının bütünüdür. Kanun-KHK-Antlaşma-Tüzük-Yönetmelik (Mevzuat) Doğal Hukuk Pozitif hukukun karşısında doğal hukuk vardır Yürürlükteki kanunlardan çıkan değil doğadan kaynaklanan hukuk demektir. Olanı (de lege lata) değil olması gerekeni (de lege ferenda) anlatır. (ideal hukuk) Tarihi Hukuk Yürürlükten kalkmış olan hukuktur. Roma Hukuku, Osmanlı Hukuku, .... .... Hukukun Dalları Kamu Hukuku: Devletin ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarının , örgütlenişine, işleyişine, gördükleri hizmetlere ilişkin kuralları içerir. Özel Hukuk:Kişilerin birbirleriyle olan ilişkilerini düzenler. Hukuksal ilişkiye katılan taraflar birbirlerine karşı eşit konumdadırlar. Özel hukukta irade serbestisi ilkesi geçerlidir. Bu ilke gereğince kişiler hukuk düzeni içinde hukuksal ilişkilerini serbestçe düzenlerler. Kamu hukuku, kişinin Devletle ve diğer kamu kurum ve kuruluşları ile olan ilişkisini ve Devletle diğer bir devlet arasındaki ilişkiyi düzenleyen hukuk kurallarıdır. ÖR:Anayasa,idare,ceza,yargılama,devletler genel hukuku ve mali hukuk. Kamu hukuku alanında kişinin devletle ilişkisinde kişi devletin emrine uyar. Ancak Devlet de hukuk kuralları ile bağlı ve sınırlandırılmıştır. Bu aynı zamanda hukuk devleti ile polis devleti arasındaki farkı ortaya çıkarır.
|
|
#4
1 December 2008, 16:42
|
|||
|
|||
|
Cvp: hukuka giriş
Kamu Hukuku- Özel Hukuk Ayrımına Yönelik Kuramlar
Menfaat Kuramı (Ulpianus, MS.170-228: Kamu hukuku Roma Devletine, özel hukuk kişilerin menfaatine ilişkin hukuktur) Bir hukuk kuralı ile kamu yararı öngörülmüşse kamu hukuku, bireysel çıkar öngörülmüşse özel hukuk kuralı söz konusudur. Örn.: Alım- satım, kira gibi ilişikleri düzenleyen kurallar özel hukuk kurallarıdır Bir kişinin vergi borcunu ödememesi, kamulaştırma halinde devletin menfaati vardır. Kamu hukuku kuralıdır. İlişkinin Tarafları Kuramı Montesquieu (1689-1755) Yönetenler-Yönetilenler Kamu hukuku, yönetenlerle yönetilenler arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuktur Özel hukuk, yönetilenlerin kendi aralarındaki ilişkileri düzenleyen hukuk kurallarıdır. Egemenlik Yetkisi Kuramı (Süjeler Kuramı) Özel hukuk ilişkisinde taraflar (süjeler) arasında eşitlik söz konusu olduğu halde , kamu hukuku ilişkisinde taraflar arasında bir astlık-üstlük ilişkisi vardır. ÖRevlet kişiden vergi alır.Kişiyi askere çağırır.Suç işleyen kişiyi cezalandırır.lüzum görüyorsa bedelini ödeyerek onun taşınmazını kamulaştırır.burada devlet ile özel kişi eşit durumda değildir. Anayasa Hukuku Anayasa Hukuku, devletin organizasyonunu, yani şeklini yapısını, organlarını (yasama, yürütme, yargı) ve işleyişini, bunların birbiri ile olan ilişkilerini, kişilerin temel hak ve özgürlüklerini, kişinin devlet karşısındaki durumunu düzenler. Anayasamızda beş temel ilke yer alır Anayasanın İlkeleri 1- Milli Devlet İlkesi 2-Demokratik Devlet İlkesi 3-Laik Devlet İlkesi 4-Sosyal Devlet İlkesi 5-Hukuk Devleti İlkesi Hukuk devleti , vatandaşlarına temel hak ve hürriyetleri tanıyan , yürütme organları ve idari makamların hukuka bağlılığını sağlayan devlettir. İdare Hukuku Devletin idaresinin teşkilat ve işleyişini, kişilerin idare ile olan ilişkilerini, kamu hizmetlerinin görülmesini düzenleyen hukuk kurallarıdır. 1- Teşkilat anlamında İdare: Yasama ve yargı organlarının uğraştıkları alanların dışında kalan bütün kamu hizmetlerini yerine getiren organdır. A) Genel Yönetim aa) Taşra örgütü bb)Merkez örgütü B) Yerinden yönetim aa) Yerel Kuruluşlar bb) Hizmet Kuruluşları cc) Meslek Kuruluşları Memur ve idari işlem kavramları Memur:İdarenin kendisine düşen hizmetleri yürütebilmesi için personele gereksinim vardır. Bu personele memur denir İdari İşlem:İdarenin İdare Hukuku alanında hüküm ve sonuç doğurmak üzere yaptığı işlemler. Tek taraflı idari işlemler (Yönetmelik çıkarma, memur atama) İki taraflı işlemler (imtiyaz sözleşmeleri) Ceza Hukuku Ceza Hukuku, toplum düzenini bozucu ve suç olarak nitelenen davranışların cezalandırılmasıyla ilgili kuralları içerir. Ceza normlarının bulundukları yer ve niteliklerine göre: A)temel ceza hukuku-tamamlayıcı ceza hukuku B)Müşterek ceza hukuku – özel ceza hukuku. C)yaptırımı olan normlar- bir normun uygulanmasında önemi olan hususları içeren normlar Ayrımları yapılır. Devletler Hukuku (uluslar arası hukuk) Bir devletin diğer devletler ile veya uluslar arası kuruluşların birbirleri ile olan ilişkilerini düzenler. Başlıca kaynakları, uluslar arası anlaşmalar, hukukun genel ilkeleri,uluslar arası gelenek kurallarıdır. Yaptırımlar net ve açık değildir (savaş ilanı, ambargo, mukabele-i bilmisil) Genel Kamu Hukuku Bu hukuk dalı soyut anlamda Devletin oluşumunu, devlet otoritesinin kaynağını, bu otorite karşısında kişilerin özgürlüklerini hukuk, felsefe, tarih ve sosyoloji açısından inceler. Pozitif hukuk dallarıyla meşgul olmaktan çok , devlet ve kamu özgürlükleri kavramlarının tarihsel, sosyolojik ve felsefi dayanaklarını araştırıp açıklamaya çalışan soyut bir bilim dalıdır. Bu yüzden “Devlet Kuramları” olarak adlandırılır. Mali Hukuk(Kambiyo ve Maliye-Vergi Hukuku) Kambiyo hukuku, uluslararası para ve ticaret ilişkilerini inceler Maliye-Vergi hukuku ise devletin bütçesini, gelir kaynağı olan verginin konulma çeşitlerini, gerçekleştirilmesini,tahsilini, bunlara ilişkin hukuk kurallarını, resim ve harçları düzenler Vergi Hukukunun Temel İlkeleri 1-Genellik: Herkesin vergi vermekle yükümlü olması ilkesini ifade eder 2- Adalet: Herkesin mali gücü oranında vergi vermesi ilkesini ifade eder 3- Kanunilik: Vergi, harç, resim vb. mali yükümler ancak kanunla düzenlenebilir. Vergi: Devletin kişilere yaptığı belli bir hizmet veya iş söz konusu olmaksızın, yasa gereği herkesin ödemekle yükümlü olduğu para Harç: Devletin yaptığı belirli bir hizmetin karşılığı olarak alınan para (tapu harcı, noter harcı..) Resim: Belli bir hizmetin yapılmasına izin veya ruhsat verilmesi karşılığı alınan para(damga resmi, eğlence resmi, ilan resmi ..) Yargılama Hukuku Mahkemelerin yargı görevini yerine getirirken uyguladıkları yol ve yöntemlerle ilgili hukuk kurallarını içerir. 1- Anayasa yargısı 2- Genel yargı a) Medeni Yargı (hukuk yargısı) aa) Çekişmeli yargı bb) Çekişmesiz yargı b)Genel Ceza yargısı 3- Uyuşmazlık yargısı 4- Seçim yargısı 5-Hesap yargısı İcra ve İflas Hukuku İcra hukuku, özel hukuk alanında ortaya çıkan uyuşmazlıklara ilişkin olarak mahkemeler tarafından verilen kararların gerektiğinde Devlet organları eliyle zorla yerine getirilmesinde yetkili olan organların izleyecekleri yöntemleri belirleyen hukuk dalıdır. İflas hukuku özel bir takip yöntemi olan iflasa uygulanacak kuralları belirler. -İlamlı takip -İlamsız takip Özel Hukuk Dalları Medeni Hukuk Borçlar Hukuku Ticaret Hukuku Devletler özel Hukuku Medeni Hukuk Bir ülkenin yurttaşlarının birbirleriyle ve belirli bir ölçüde yurttaşların devletle doğrudan doğruya veya dolayısıyla olan ilişkilerini düzenleyen kurallardan oluşan pozitif bir hukuk dalıdır 1.1.2002 Tarihli Medeni Kanunun Bölümleri 1-Başlangıç Hükümleri 2- Kişiler Hukuku 3- Aile Hukuku 4- Miras Hukuku 5- Eşya Hukuku Borçlar Hukuku Borçlar Hukukunun en önemli kaynağını oluşturan Borçlar Kanunu Medeni Kanunun tamamlayıcı bir parçasıdır.Borçlar Hukuku borç ilişkilerini düzenler. Başka pek çok düzenleme de vardır. BK, genel hükümler ve özel hükümler olarak iki kısımdan oluşur. Ticaret Hukuku Ticari işletme esasına göre getirilmiş hükümlerden oluşan Ticaret Kanunu en temel kaynağını oluşturur. Kişiler arasındaki ticari nitelikli ilişkileri düzenler. Ticari işletmenin hukukudur. Ticari işletme, Ticaret şirketleri, Kıymetli Evrak, Deniz Ticareti, Sigorta Hukuku TTK’nın bölümleridir. Devletler Özel Hukuku Yabancılara ve aynı uyrukta olmayan kişiler arasındaki özel ilişkilere uygulanacak kuralların tespiti ile ilgilenen hukuktur. Temel Kaynağı MÖHUK ve uluslar arası anlaşmalardır. Devletler Özel Hukukun Temel Kavramları Tabiiyet :Kişileri ve şeyleri devlete bağlayan hukuki ve siyasi bağ. Kişiler için vatandaşlık, gemi, uçak tüzel kişiler vs. için tabiiyet kavramı kullanılır. Yabancılar Hukuku: Bir ülkenin vatandaşı olmayanlara (yabancılara) uyguladığı kurallara denir. Kanunlar Çatışması: Yabancılık unsuru taşıyan özel hukuk ilişkilerindeki uyuşmazlıklara bakacak mahkemelerin ve uygulanacak kuralların esasları. Karma Nitelikli Hukuk Dalları 1- Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku 2- Hava Hukuku 3- İş Hukuku 4- Bankacılık Hukuku 5- Toprak Hukuku ...... ...... Hak Kavramı, Hukuki Olay, Hukuki İlişki, Hukuki İşlem Hak: Hukuken korunan ve yararlanılması hak sahibinin iradesine bırakılmış menfaatlerdir. ÖR:Yaşamı,beden bütünlüğü,sağlığı,şeref ve haysiyeti Hukuki Olay: Hukuk düzeni tarafından kendilerine hüküm ve sonuç bağlanan olaylar ÖRoğum,ölüm.. Hukuki İlişki: taraflar arasında hukuksal sonuçlar doğuran ilişki ÖR:Belli bir yerde yerleşme niyetiyle oturmak ikametgah sonucunu doğurur. Hukuki işlem: Hukuksal sonuç doğuran irade açıklaması ÖR:Bir satım sözleşmesinde satıcının satış bedelini elde etmek konusunda,alıcının ise satılan malın mülkiyetini elde etmek konusundaki iradesi. KAMU HAKLARI:Kamu hakları kişilerin toplumla olan ilişkilerini düzenleyen,hukuk kurallarından yani kamu hukuk kurallarından doğan haklardır. ÖR:Kişi dokunulmazlığı,özel hayatın gizliliği, din ve vicdan hürriyeti,konut dokunulmazlığı… ÖZEL HAKLAR:Genellikle kişilerin birbirleriyle olan ilişkilerinden doğan ve özel hukuku ilgilendiren haklardır.Özel hukuk haklarının en belirgin özelliği bu hakların karşısında,bir hukuki yükümlülüğün yer almasıdır. ÖR:Mülkiyet hakkında durum böyledir.herkes kişinin mülkiyet hakkını kullanmasına engel olmamakla yükümlüdür. Kişisel Kamu Hakları Kişinin serbestçe gelişmesi amacını güden alana devletin karışmasını önleyen haklar: Kişi ve konut dokunulmazlığı Özel yaşamın gizliliği Vicdan ve düşünce özgürlüğü .... ... Sosyal ve Ekonomik Kamu Hakları(AY 41-65) Kişinin toplumsal hayatı içindeki sosyal ve ekonomik faaliyetleri ile ilgili kamu hakları Ailenin korunması Sosyal güvenlik hakkı Öğretim hakkı Sağlık hakkı Sözleşme özgürlüğü Siyasal Kamu Hakları (AY 66-74) Kişinin seçim yoluyla devlet yönetimine katılmasını sağlayan haklardır. Vatandaşlık hakkı Seçme ve seçilme hakkı Siyasal partilerle ilgili haklar Özel Nitelikli Kamu Hakları Belli kişilerin kamu kuruluşları ile olan ilişkilerini düzenleyen kamu haklarıdır Kanunlarda tarafların ya da ilgililerin iradelerinden bağımsız olarak düzenlenmiştir. Örnek: Memurun aylık hakkı, ücretli izin hakkı ...vs. Kamu Haklarının Sınırlanması 1- Genel Sınırlama (AY 13) 2- Özel Sınırlama 3- Anayasanın Özünün korunması Sınırlamanın ancak yasa ile yapılması Sınırlamanın Anayasanın sözüne ve ruhuna aykırı olmaması Hukuka Giriş ve Medeni Hukukun Temel Kavramları I.Bölüm Hukuka Giriş Hukuka Giriş Sosyal Yaşam –Sosyal Düzen- Hukuk Toplu Yaşama Zorunluluğu İnsan Toplulukları Sosyal İlişkiler Sosyal Yükümler Sosyal Düzen Kralları Sosyal Yaşamın dayanağı Sosyal Düzen Kurallarının Kısıtlayıcı Karakteri Hayvan Toplulukları Sosyallik İçgüdüsü İnsanlar toplum içinde yaşarlar. Aristototeles: insan sosyal bir varlıktır (Zoon Politikon) Grotius:insanda toplu halde yaşamaya ilişkin bir istek vardır(Appetitus societatis). Topluma, toplumsal yaşama ihtiyacı olmayan bir varlığın, ya insanüstü ya da insandan aşağı bir varlık, bir canavar olacağı ileri sürülmüştür. İnsan bugün doğumundan ölümüne kadar kendisini bir çok bağlarla sarılmış olarak algıladığı bir toplumun içinde yaşar. Toplum içinde yaşayan insanlar hayatlarını en iyi şekilde sürdürebilmek için sahip oldukları güçleri kullanırlar. Bu güçler başıboş bırakıldığında ise insan toplum içinde varlığını sürdüremez; hatta bu tip davranışlar toplumun kendi varlığını sürdürmesini bile tehlikeye düşürür. Bu sebeple toplumlarda düzenin sağlanabilmesi için, güçlerin dengelenmesi ve bir takım kuralların öngörülmesi zorunluluğu, ortaya çıkmıştır Bu kuralların bir kısmı , kişilere bazı ödevler yükler ve bazı yetkiler verir; bir kısmı ise sadece bazı ödevler yükler . Kişilere yetki veren ve ödev yükleyen veya sadece ödev yükleyen bu kurallara toplumsal davranış (sosyal düzen) kuralları denir. Toplumsal davranış kurallarının (sosyal düzen kurallarının) kapsamına hukuk, ahlâk, din ve görgü kuralları girer. Bütün bu kurallar birbirine geçmiş gibi görünseler de, temelde bu kurallarla hedeflenen amaç, kişilerin davranışlarını belli bir düzene bağlama ve dolayısıyla toplumda bir düzeni yaratma olsa da, bir başka deyişle kuralların amaçları arasında bir aynilik, bir benzerlik bulunsa da, kurallar arasında önemli farklılıklar vardır. Sosyal Düzen Kurallarının Türleri Din Kuralları Ahlak Kuralları Görgü Kuralları Hukuk Kuralları II. HUKUK KURALLARI İLE AHLÂK, DİN, GÖRGÜ KURALLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ A. Ahlâk Kurallarıyla Hukuk Kuralları Arasındaki İlişki 1) Genel Olarak: Gerek ahlâk, gerek hukuk kuralları insan davranışlarını yönlendirmek için öngörülmüştür ve insan davranışlarını düzenlemeyi amaçlamak*tadır ; bu nedenle normatif niteliktedir. Ahlâk kuralları "iyi" davranışın, hukuk kural ları ise "haklı" davranışın ne olduğu sorularına cevap verir. İyi ve kötü arasındaki ayrım ahlâk kurallarını gerektirir. Batı Avrupa hukuk düşüncesinde, hukuk düzeni ve ahlâk düzeni birbirinden bağımsızdır. Bu iki düzen birbirleriyle kesişen iki daireye benzer. Hukuk düzeniyle ahlâk düzeni yer yer çakışır; fakat birbirinin simetriği değildir. Çakışan kısım dışında kalan alanda, hukuk kurallarını ilgilendirmeyen ahlâk kuralları ve ahlâk kurallarını ilgilendirmeyen hukuk kuralları yer alabileceği gibi, hukuk düzeni, ahlâk düzenine ters düşen kurallar da öngörebilir. Örnek: Ahlâk ve hukuk kurallarının çakışması: Ahlâk kuralları, kişilere, yardıma muhtaç olanlara yardım etmesini emreder. Medeni Kanun'un 364‘üncü maddesinde "Herkes, yardım etmediği takdirde yoksulluğa düşecek olan üstsoyu ve altsoyu ile kardeşlerine nafaka vermekle yükümlüdür" demektedir. Örnek 2: Ahlâk ve hukuk kurallarının birbirine ters düşmesi: Bir kimsenin üvey anasına yardım etmemesi ahlâk kuralları açısından tasvip edilmez. Fakat böyle bir davranış hukuka aykırı olarak nitelenemez. Örnek3: Hukuk kurallarının ahlâk kuralları açısından önem taşımaması: Karayolları Trafik Kanunu'nda, motorlu araçların yolun sağın dan gitmesini öngören normlar, ahlâk kurallarını ilgilendirmez. Ahlâk ve hukuk düzeni arasındaki bu ayrım Roma hukukundan gelmiştir. Roma hukukunda dürüst yaşama, ahlâki bir durumu açıklarken, başkasına zarar vermeme, bir hukuki yükümlülüğü ortaya koymaktadır. Ahlâk, doğru değerlere ilişkin müşterek inançla ortaya çıkar. Bir davranış, bir değer sistemine uygun düşüyorsa, ahlâken iyi (doğru); davranış, bu değer düzeni ile çatışıyorsa, kötü (yanlış) dür. Toplumda hâkim olan ahlâk kuralları iyi ve kötüye ilişkin görüşler, zaman içinde değişirler. Örnek: Birkaç sene önce, evlilik dışı birlikte yaşama ahlâka aykırı kabul ediliyordu. Bugün özellikle büyük şehirlerde bu şekilde yaşama ahlâka aykırı sayılmamaktadır. Diğer yandan, çevrenin korunmasına karşı bir davranış önceleri ahlâka aykırı bulunmazken, bugün böyle bir davranış küçük bir çevrede de olsa ahlâka aykırı olarak değerlendirilmektedir Ahlâk kuralları genellikle ikiye ayrılıp incelenir: Sübjektif ahlâk ve objektif ahlâk: Sübjektif ahlâk, bir kimsenin kendisine karşı olan ödevlerine ilişkindir. Objektif ahlâk ise, kişinin diğer kişilerle arasındaki ilişkilerini yönlendiren kurallardan oluşur. Örnek: İçini temiz tut, başkaları hakkında kötü düşünme şeklindeki kurallar sübjektif ahlâkla, fakirlere yardım et , verdiğin sözü tut gibi kurallar objektif ahlâkla ilgilidir.
|
|
#5
1 December 2008, 16:42
|
|||
|
|||
|
Cvp: hukuka giriş
2) Hukuk Kuralları ile Ahlâk Kuralları Arasındaki Farklar:
(1)- Kapsam Açısından (2)-Yükümlülük yüklemesi ve yetki vermesi açısından (3)-Yaptırım açısından (4)-Yazılı olup olmamaları açısından (1)- Kapsam Açısından Ahlâk kuralları sübjektif ve objektif ahlâkı içine aldığı için, hukuk kurallarının kapsamından daha geniş bir kapsama sahiptir. Çünkü, hukuk kuralları kişinin kendi vicdanına karşı olan kuralları içermez; sadece, kişilerin birbirleriyle olan ilişkilerini düzenler. Bu itibarla kapsamı, ahlâk kurallarına göre daha dardır. Bununla beraber hukuk kuralları ahlâk kurallarının kapsamına girmeyen hususları da içerir. Meselâ, ticaret sicilinin, tapu sicilinin tutulmasının ahlâk kuralı ile bir bağlantısı yoktur. (2)Yükümlülük yüklemesi ve yetki vermesi açısından Ahlâk kuralları kişiye sadece yükümlülük yükler, yetki vermez. Halbuki hukuk kurallarının bir kısmı yükümlülük yüklerken, diğer bir kısmı yetki verir. (3) Yaptırım Açısından Ahlâk kurallarının yaptırımı insanın vicdanın sesidir veya toplumun kişiyi ayıplaması, onunla ilişkileri kesmesi, onu kınamasıdır. Kısaca ahlâk kurallarına aykırı davranışın yaptırımı manevidir. Halbuki hukuk kurallarının yaptırımı devlet gücüdür. (4)-Yazılı olup olmamaları açısından Ahlâk kuralları yazılı olmayan kurallardır. Hukuk kuralları ise çoğunlukla yazılı kurallardır. Türk kanun koyucusu bazen pozitif hukuk kuralları içinde ahlâk kurallarına yollama yapmıştır. Bu durumda ahlâk kuralları o konuda, hukuk düzenin bir parçasıdır; bir hukuk kuralıdır. Örnek: Kanunda bir sözleşmenin muhtevasının ahlâka aykırı olmaması zorunluluğu öngörülmüştür (BK. 20). Aynı şekilde ahlâka aykırı bir fiille başkasına zarar veren kimse, zararı tazminle yükümlü tutulmuştur (BK. 41/II). Yine Borçlar Kanununda ahlâka aykırı bir amacın sağlanması için verilen şeyin geri istenemeyeceği öngörülmüştür (BK. 65). B.Din Kuralları ile Hukuk Kuralları Arasındaki İlişki 1) Genel Olarak: Toplumda kişiler arasındaki ilişkileri düzenleyen, kişi davranışlarını yönlendiren kuralların bir kısmı da din kurallarıdır. Din , evreni yaratan ve yöneten insan üstü ilâhi bir varlığa inanmayı ve ona ibadet etmeyi emreder. İnsanların Tanrı ile olan ilişkilerini düzenler. Bununla beraber, bütün dinler insanların sadece Tanrı ile olan ilişkilerini değil, insanlar arasındaki ilişkileri de düzenleyen hükümleri (emir ve yasaklar) içerir. Bir diğer deyişle, dinler hem uhrevî (öteki âlem) hem de dünyevî ilişkileri düzenler. Din kuralları kişiler arasındaki ilişkilerde bazı kurallara uyulmasını istemesi bakımından, hukuk kurallarına benzerlik gösterirler. İslâm Hukukunu, İslâm dininin kaynaklarında arayıp, islamiyet esaslarına göre kuran bilime, İlm-i Fıkıh denir. Fıkıh ilminin belirlediği hukuk kurallarının bütünü de şeriatı oluşturur. Örnek: Hırsızlık, adam öldürme, zina, din kurallarınca yasaklanmıştır. Aynı şekilde hukuk kuralları da bu tip davranışları hukuka aykırı davranışlar olarak kabul etmiş ve bu davranışları tasvip etmediğini hukuk kuralları ile açıkça belirtmiştir. Lâik hukuk düzenlerinde, hukuk kuralları ile din kuralları arasında yollama biçiminde bir ilişki yoktur. 29 Ekim 1923 günü Türkiye Büyük Millet Meclisince kabul edilmiş olan Cumhuriyeti ilân eden 364 no'lu Kanun'un 2'nci maddesinde "Türkiye Devletinin dini, din-i islâmdır." denmektedir. 20 Nisan 1340 (1926) tarihli Teşkilatı Esasiye Kanunu'nun 2'nci maddesinde de aynı kural tekrarlanmıştır. Bu hüküm 10 Nisan 1928 t. ve 1222 no'lu Kanunla Türk Anayasasından çıkarılmıştır. 5 Şubat 1937 t. ve 3115 no. Kanun ile Anayasanın 2'nci maddesiyle "lâiklik ilkesi" benimsenmiştir. Aynı kural, 1961, 1982 tarihli Anayasaların 2'nci maddesinde muhafaza edilmiştir. 1926 tarihinde kabul edilen Medeni Kanun ve Borçlar Kanunu, Türkiye'de dinsel hukuk düzeninden, lâik hukuk düzenine geçişi sağlayan Kanunlar arasında çok önemli bir yer işgal etmektedir. Medeni Kanunda din ile ilgili hükümlere yer verilmiştir. Bunun amacı din kurallarının hukuka aktarılması değil, dini inanç özgürlüğünün kuvvetlendirilmesidir.(Dini inanç özgürlüğü, 1982 tarihli Anayasa'nın 24'üncü maddesinde düzenlenmiştir. Aynı kural 20.9.1971 tarihli ve 1488 no.lu Kanunla 1961 tarihli Anayasa'nın 19'uncu maddesinde de yer almıştır.) Örnek: "Evlendirme töreni biter bitmez evlendirme memuru eşlere bir aile cüzdanı verir. Evlenmenin geçerli olması dini törenin yapılmasına bağlı değildir”(MK.143). Örnek “Çocuğun dini eğitimini belirleme hakkı ana ve babaya aittir. Ana ve babanın bu konudaki haklarını sınırlayacak her türlü sözleşme geçersizdir. Ergin dinin seçmekte özgürdür” (MK. 341) 2) Din Kuralları İle Hukuk Kuralları Arasındaki Farklar: (1)–Din kuralları Tanrı'nın emri olduğu için statik kurallardır. Zaman içinde değiştirilmesi düşünülemez. Hukuk kurallarıysa insan aklı*nın eseri olduğu için dinamik kurallardır; İhtiyaçlarına uygun olarak değiştirilebilir. (2)–Din kurallarının yaptırımı uhrevîdir. Allah korkusudur; cehennem azabıdır. Halbuki hukuk kurallarının yaptırımı devlet gücüdür. (3)–Din kuralları bir taraftan uhrevî ilişkileri, diğer taraftan dünyevî ilişkileri düzenler. Halbuki hukuk kuralları sadece kişiler arasında ki ilişkilerin bir kısmını düzenler. C. Görgü Kuralları İle Hukuk Kuralları Arasındaki İlişki 1) Genel Olarak: Görgü kuralları da toplum hayatında kişiler arasındaki ilişkileri düzenleyen, uyulması gereken kurallardır. Görgü kuralları kişilerin nasıl davranması gerektiğini düzenler. Örnek: Misafir ağırlamayla, resmi davetlerdeki kıyafetlerle, tanıkların birbiriyle karşılaştıklarında selâm vermeleriyle ilgili kurallar Görgü kuralları toplumun tümünü veya bir bölümünü ilgilendirir. Görgü kuralları zaman içinde değişebilir. Görgü kurallarının temelinde süresiz olarak geçerli bir değer sistemine dayanması zorunluluğu yoktur. İyi ve kötü görgü kuralları vardır; fakat görgü kuralı doğrudan doğruya davranışın iyi veya kötü olduğunu ifade etmez. Örnek: Önceleri yemeği büyük bir şapırtı ile yemek görgü kuralı sayılmakta; hatta ev sahibine bir iltifat olarak görülmekte idi. Böylece yemeğin lezzetli olduğu vurgulanırdı. Görgü kurallarına aykırı bir davranış, sosyal bir baskı ile karşılaşır Örnek: Bugün yemeği şapırdatarak yemek, sofra âdabına uygun düşmemektedir. Bu şekilde yemek yemesi halinde, kişinin sosyal baskıyla karşılaş ması tabiidir. Meselâ, kendisine ayıplayıcı, horlayıcı şekilde bakılması, masada kendisi ile konuşulmaması gibi. Böyle bir sosyal baskı haklı kabul edilmektedir. Kişinin davranışı da "görgüsüz", "çirkin" gibi sıfatlarla nitelendirilir. Zaman içinde bazı görgü kurallarının hukuk kuralı haline dönüşmesi çok sınırlı olsa da mümkündür Örnek: Türkiye Cumhuriyetinin devlet ve dışişleri protokolünü düzenleme ve yürütme görevi, bir kanun ile Dışişleri Bakanlığına verilmiştir. Çoğu zaman devlet protokolü yönetmelikle düzenlenir Örnek: Askerlerin birbirlerine selâm vermek mecburiyeti kanunla düzenlenmiştir. Hosteslerin de belli bir kıyafet giyme mecburiyetleri vardır. 2) Görgü Kurallarıyla Hukuk Kuralları Arasındaki Farklar : (1)–Görgü kuralları, kişilerin karşılaştıklarında uymaları gerekli belirli davranış biçimlerini düzenler. Özellikle aynı çevreye mensup kişilerin karşılaştıkları zamanki davranış biçimlerini öngörür. Bu kurallara uyulması daha dar çevrelerde söz*konusu olur. Hukuk kuralları ise ülkenin tümünde geçerli olan davranış kurallarıdır. (2)–. Görgü kuralları yazılı olmayan kurallardır Hukuk kurallarının büyük bir çoğunluğuysa yazılı kurallardır. Hukuk kurallarının yazılı olanları da, yazılı olmayanları da (örf ve âdet hukuku) belli, tespit edilmiş kurallardır. (3)–Görgü kuralları insanlara sadece yükümlülük yükleyen kurallardır. Halbuki hukuk kuralları kişilere aynı zamanda yetki veren kurallardır. (4)–Görgü kurallarının yaptırımı toplumdaki bir takım değer hükümleridir. Kişinin "görgüsüz", "kaba", "nezaketsiz" olarak nitelendirilmesi gibi. Halbuki hukuk kurallarının yaptırımı devlet gücüdür. HUKUK KURALLARI İnsanların oluşturduğu toplum, mutlaka bir düzene dayanmalıdır. Bu düzenin temelini de hukuk kuralları oluşturur. Hukuk düzeni bulunmayan bir toplum düşünmek imkansızdır. Toplumun olduğu (insan topluluğunun olduğu) her yerde hukuk vardır. (Ubi sociates ibi ius) Hukuk, ancak bir toplum içersinde ve bir toplum için düşünülebilir. Hukukun varlığı için, hukuk kurallarına aykırı bir davranış olanağının bulunması gerekir. Tek bir kişinin ihlâl edebileceği bir hak olmadığı için, bu kişinin aykırı davranabileceği bir hukuk kuralı da olamaz. Hukukun Tanımı 1- Hukuk hak kavramının çoğuludur 2-Hukuk halk arasında iyi ilişkileri ifade eder (onunla hukukumuz eskidir) 3-Hukuk bir davanın türünü belirtmek için kullanılır (hukuk davaları, hukuk mahkemeleri) 4- Teknik anlamda hukuk Hukukun tanımı (Amaç ve kaynak) “Hukuk, toplumun genel yararını ve bireylerin ve toplumun ortak iyiliğini sağlamak amacıyla yetkili makam tarafından konulmuş ve Devlet yaptırımıyla donatılmış sosyal kurallar bütünüdür” Hukuk (Biçimsel Tanımlama) Toplum hayatında kişilerin birbirleriyle ve toplumla olan ilişkilerini düzenleyen ve uyulması kamu gücü ile desteklenmiş bulunan sosyal kurallar bütünüdür Teknik Anlamda Hukukun Tanımı “Örgütlenmiş bir toplum içinde yaşayan insanların birbirleriyle veya kişilerin yine kendilerinin meydana getirdikleri topluluklarla ve bu toplulukların birbirleriyle olan ilişkilerini düzenleyen, kişilerin hukuki güvencesini ve insan haklarını sağlamak amacıyla oluşturulan ve devlet gücü ile desteklenen, bağlayıcı, genel ve devamlı hukuk kurallarının bütünüdür.” Hukukun Görevi (Varlık Sebebi) Toplum içinde yaşayan insanların aralarında kurarak gerçekleştirdikleri ilişkiye toplumsal ilişki veya sosyal ilişki denir. Hukukun amacı bu ilişkilerin bir kısmını düzene bağlamaktır. Hukuk bu yolla: Hukuk 1-Toplumda Barışı Sağlar 2-Toplumda Hukuksal güvenliği sağlar 3-Toplumda adaleti sağlar 4-Toplumda Oluşum ve gelişimlere cevap verme görevini yerine getirir I- Hukuk toplumda barışı sağlar Hukuk toplumdaki güçleri sınırlar, bu güçler arasında denge sağlar, çıkar çatışmalarını güven, eşitlik ve özgürlük içinde bir rekabete çevirmeye çalışır. Böylece kişilerin maddi ve manevi varlıklarının gelişimi ve toplum barışı sağlanmış olur. II-Hukuk toplumda hukuksal güvenliği sağlar Herkesin bağlı olacağı kuralı bilmesinde, davranışlarını ona göre ayarlamasında büyük yarar vardır. Hukukta şekilcilik (formalizm)ve açıklık (aleniyet) ilkeleri toplumda güven duygusunu sağlamak için öngörülmüştür. III-Hukuk Toplumda Adaleti Sağlar Hukukun temel görevleri arasında Adaleti sağlamak gelir Terazisiz kılıç kaba kuvvet Kılıçsız terazi hukukun aczi anlamına gelir Adaletin sağlanması hukuku iki yönden ilgilendirir 1- Adil kurallar koyularak objektif adalete uygun düzen sağlanmış olur 2-Hukuk düzeninin uygulanmasında adaletli olunur Bu nedenle hukuk adalet bilimi olarak tanımlanır A-Adalete ilişkin düşünceler Aristoteles’e göre adalet 1- Geniş anlamda adalet= fazilet (bilgi ve ahlak). Fazilet, akıl yolu ile ifrat, ile tefrit arasındaki en doğru yolu bulmaktır. 2- Dar anlamda adalet: İnsanın dünya nimetlerini paylaşırken ne kendine ne de başkalarına zarar verecek şekilde hareket etmesidir. a- Denkleştirici b- Paylaştırıcı Denkleştirici adalet-paylaştırıcı adalet Denkleştirici adalet: kişilerin kendi aralarındaki ilişkilerini düzenler. Özellikle eşya ve hizmetlerin değiş tokuşunda uygulanır. Bu değiş-tokuşta bir aritmetik eşitlik düşüncesi benimsenir. Buna göre edim ile karşı edim arasında bir eşitlik varsa denkleştirici adalet gerçekleşmiştir. Denkleştirici adalet , genç ya da yaşlı , zengin ya da fakir olmasına bakılmaksızın herkesin eşit işleme tabi tutulmasını öngörür. Ancak denkleştirici adalet aynen uygulandığında her zaman adil davranılmış olmaz. Çünkü kişiler ehliyetleri, bilgi ve yetenekleri açısından birbirinden farklıdır. Paylaştırıcı (dağıtıcı) adalet Orantılı bir adalet düşüncesine dayanır Bu düşünce gereğince, gereksinimleri, yetenekleri ve olanakları bakımından eşit durumda olmayanlara eşit davranılmamalıdır. Çünkü farklı durumdaki kişilere eşit davranmak eşitliğin çiğnenmesidir. Herkesin hakları meziyet ve başarısı ile, görevleri de ehliyet ve yeteneği ile orantılı olmalıdır. Örneğin herkes yeteneği ve katkısı oranında ücret almalı, gelir vergisi geliri daha çok olandan daha fazla alınmalıdır. B-Adaletin Nasıl Sağlanacağı Sorunu 1- Ortak yarar kıstası ile adalet sağlanabilir 2- İnsan hakları bildirgesinde belirtilen temel haklar iç hukuka aktarılarak adalet sağlanabilir. Bireysel insan haklarına dayanan adalet kavramı (19.yy) Sosyal adalet ilkesine dayanan insan hakları Sosyal adalet Sosyal adalet, “ortaklaşa iyi”nin gerçekleştirilmesi amacını güder. Toplumdaki hak ve ödevlerin belirlenmesinde kıstas bütünün iyiliği “ortaklaşa iyi” dir. Buna göre her kişi sırf kendi yetenek ve özelliklerine göre hakettiği değil aynı zamanda bütünün bir parçası olarak kendisine düşen hak ve ödevler belirlenir. Böylece zayıfların korunduğu bir düzen kurulur.
|
|
#6
1 December 2008, 16:43
|
|||
|
|||
|
Cvp: hukuka giriş
C-Adaletin gerçekleşmesinde hakkaniyetin rolü
Kanun koyucu adaletin gerçekleştirilmesi için hakkaniyet ilkesini kabul etmiştir (MK 4/BK 44) Adalet de hakkaniyet de ahlaka yöneliktir, ancak ikisi arasındaki düşünce farklıdır. Adalet- Hakkaniyet İlişkisi Adalet hukuk kurallarına egemen en yüksek ahlaki düşünceyi ifade ederken, hakkaniyet somut olayın özelliklerini göz önünde tutarak adalete ulaşmak için başvurulan yollardan biridir (somut olay adaleti). Hakkaniyet adil olmayan kuralın değil, adil olmayan sonuçların değiştirilmesi amacına hizmet eder. IV-Hukukun oluşum ve gelişimlere yanıt verme görevi 1- Hakimin hukuk yaratması 2-Hakimin takdir yetkisi 3- Dürüstlük kuralları 4- Hakkın kötüye kullanılması yasağı HUKUK KURALLARI -HUKUKİ KURUMLAR- HUKUK DÜZENİ- HUKUK SİSTEMİ Hukuk kuralları:Toplum içinde kişi davranışlarını düzenleyen ve uyulması devlet gücü ile (yaptırım) sağlanmış kurallardır Hukuki kurumlar: Aynı amaca yönelik hukuk kurallarının oluşturduğu bütün. Hukuk düzeni: yürürlükteki hukuk kurallarının tümünün getirdiği yetkiler, izinler, yasak ve emirlerin toplamıdır (Türk Hukuku, AB Hukuku) Hukuk Sistemi: Bir hukuk düzeninin toplumun kendi sosyal, ekonomik, politik gereksinimlerine ve sosyal yaşantısına cevap vermek için esinlendiği büyük sistemler. BÜYÜK HUKUK SİSTEMLERİ 1- Roma- Cermen Hukuk sistemi 2- Common Law 3- Dini Hukuk sistemi 4- Sosyalist hukuk sistemi HUKUK KURALLARININ UNSURLARI VE ORTAK NİTELİKLERİ Hukuk kurallarının unsurları 1-Talep normları: Kişilerin davranışlarına veya ilişkilerine bağlı olarak bazı emirler, yasaklar, izinler ve yetkiler içerir. Bunlar doğrudan doğruya bir davanın temelini oluşturur. 2-Yardımcı normlar: Talep normlarını daha yakından belirleyen, tamamlayan sınırlayan veya değiştiren normlardır. HUKUK KURALLARININ HUKUKSAL NİTELİKLERİNE GÖRE AYRIMI Emredici Kurallar Yedek Kurallar Tamamlayıcı kurallar Yorumlayıcı kurallar Tanımlayıcı kurallar: Bir hukuki kavramın, kurumun hangi anlama geldiğini açıklayan kurallardır: Örnek: MK 13 ayırdetme gücünü tanımlar EMREDİCİ KURALLAR Amacı Kamu düzenini korumak Ahlak kurallarını korumak Zayıfları korumak Niteliği Kanunla kuralın emredici olduğu belirtilenler Açıkça emredici olduğu belirtilmeyenler Ör:Adam öldürmek yasaktır.bir kişinin kendini öldürtmek için yapacağı ant. geçersizdir.Böyle bir ant. yı gerçekleştiren kişi ceza kanununun ilgili maddesiyle cezalandırılır. Yedek Kurallar Tamamlayıcı Kurallar: Taraflar yaptıkları anlaşmada birinci derecedeki noktalarda anlaşmış, ikinci derecedeki nokta-larda anlaşmamışlar ve bu noktaları tamamlayan bir hukuk ku-ralı varsa bu kurallar uygulanır. Bunlar tamamlayıcı kurallardır. Örnek: Yasal faiz, yasal mal rejimi, aynı zamanda ifa yükümü Yorumlayıcı Kurallar Tarafların bir hukuki işlemde kullandıkları ancak ne anlam geldiğini açıklamadıkları hususlara ilişkin bir hüküm kanunda öngörülmüşse o hüküm yorumlayıcı hükümdür. Örnek:Senedin iadesi borcun ödendiği anlamına gelir.ama taraflar senedin tercüme için veya bir noksanının giderilmesi için verildiği konusunda anlaşabilirler. Taraflar sözleşmede ayın başı tabirini kullanmış fakat bunla neyi kastettiklerini açıklamamışlarsa bu tabirden ayın 1. günü anlaşılması gerekir. Tamamlayıcı hukuk kuralları: Tamamlayıcı hukuk kuralları esasen taraf iradelerinin öncelikli olduğu alanlarda onların iradelerindeki ek***likleri tamamlamak amacıyla konmuştur.özel hukukun çoğu kuralı tamamlayıcı hukuk kuralıdır. ÖR:Taraflar bir borç ilişkisinde ödenecek olan faiz oranını kanuni faizden daha farklı olarak tespit ederse bu geçerlidir aksi halde kanuni faiz uygulanır. TANIMLAYICI HUKUK KURALLARI Bu kurallar hukuki kurumları tanımlar ve bu kurumların anlaşılmasına yardımcı olurlar. ÖR:Nişanlanmayı,temyiz kudretini tanımlarlar.bunların farklı anlaşılması söz konusu olamaz. Hukuk Kurallarının ortak nitelikleri 1- Hukuk kralları maddi kalıp (olgu) ve hukuksal sonuçtan oluşur -Hem talep normu (tam norm) hem yardımcı norm bağlayıcı bir hukuksal sonucu içerir -Talep normunda yer alan ve kişi davranışına ilişkin düzenlemenin olduğu kısma maddi kalıp denir. 2-Hukuk kuralları kişi davranışlarını, istisnaen de doğa olaylarını düzenler 3- Hukuk kuralları genel, soyut ve süreklidir 4- Hukuk kuralları bir yaptırıma dayalıdır. Yaptırım Yaptırım: Bir hukuk kuralına aykırı davranıldığında o davranışta bulunan kişinin karşılaşması, hukuk düzenince öngörülen sonuç. ÖR:Adam öldürmeye hapis cezası,borç ödememeye cebri icra,haksız rekabete tazminat, küçüklerle yada akli dengesi yerinde olmayanlarla yapılan işlemlerde hükümsüzlük ve bir hukuk kuralına aykırı idari işleme iptal edilebilirlik… Ek*** borçların çeşitleri 1- Doğuştan ek*** borçlar Kumar ve bahisten doğan borçlar Ahlaki ödevlerin ifasından doğan borçlar 2- Geçici ek*** borçlar Karı- koca arasındaki alacak borç ilişkisinden doğan borçlar 3- Sonradan ek*** borçlar Zamanaşımına uğramış borçlar YAPTIRIM TÜRLERİ CEBRİ İCRA:Mükellefin yerine getirmediği borcunu devlet gücü ile borcunu yerine getirmeye mecbur ettirilmesidir. ÖRS),(A)’ya TV satmışsa (A) TV bedelini satım sözleşmesinde kararlaştırılan şekilde ödemelidir.(A) TV nin bedelini kararlaştırılan zamanda (S)’ye ödememişse (A)’nın cezalandırılması yerine hukuk kuralının zorla uygulanması daha uygun olacaktır.devlet (A)’dan TV bedelini zorla alıp (S)’ye verecektir. TAZMİNAT:Bir kimsenin bir hukuk kuralına veya yaptığı sözleşmeye aykırı davranması sonucunda doğacak zararı ödeme yükümüdür. ÖR:Trafik kazasında kusursuz olarak yaralananın tedavi masraflarının,nişanın bozulmasıyla kusursuz olan tarafın uğradığı manevi çöküntünün tazmini gibi.. GEÇERSİZLİK:Kurulmuş olan bir hukuki işleme kanun koyucunun tarafların istediği hüküm ve neticelerin bağlanmamasıdır. Ek***lik,butlan ve iptali içerir. ÖR:Bir kişinin öldürtülmesi için yapılan ant.(butlan) Ölüme bağlı tasarrufun tehdit altında yapılması durumunda iptali istenmesi(iptal) Ayırdetme gücüne sahip reşit olmayan (A)nın tan ehliyetli (B)ile yaptığı satış akdi,yasal temsilci onayıyla geçerli olur(ek***lik) CEZA:Hukuk kurallarına aykırı davranılması sonucu karşılaşılacak sonuç ÖR:Müebbet hapis,ağır hapis,para cezaları… ZORALIM:Suç işlenmesiyle ilişkin eşyanın, suç işlenmesinde kullanılan veya bu amaçla hazırlanan malın devlet hazinesine mal edilmesidir. ÖR:Uyuşturucu madde ve kaçak eşyaların kişinin elinden alınması İDARİ İŞLEMLERDE İPTAL:Hukuk kuralına aykırı olarak yapılmış bir idari işlem bu yüzden menfaatleri zedelenen kişinin talep etmesiyle görevli yargı memurlarınca ortadan kaldırılır. ÖR:Belediyenin aldığı karara dava açılması Hukukun Çeşitli Anlamları 1-Pozitif Hukuk 2-Mevzu Hukuk 3-Tabii Hukuk 4-Tarihi Hukuk Pozitif Hukuk “Belirli bir ülkede, belirli bir zamanda yürürlükte bulunan hukuk” anlamına gelir.(müspet hukuk) Mevzu Hukuk Bir ülkede belli bir zamanda yürürlükte bulunan hukuk kurallarından sadece yazılı olanlarını kapsar. Yetkili bir makam tarafından konulmuş hukuk kurallarının bütünüdür. Kanun-KHK-Antlaşma-Tüzük-Yönetmelik (Mevzuat) Doğal Hukuk Pozitif hukukun karşısında doğal hukuk vardır Yürürlükteki kanunlardan çıkan değil doğadan kaynaklanan hukuk demektir. Olanı (de lege lata) değil olması gerekeni (de lege ferenda) anlatır. (ideal hukuk) Tarihi Hukuk Yürürlükten kalkmış olan hukuktur. Roma Hukuku, Osmanlı Hukuku, .... .... Hukukun Dalları Kamu Hukuku: Devletin ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarının , örgütlenişine, işleyişine, gördükleri hizmetlere ilişkin kuralları içerir. Özel Hukuk:Kişilerin birbirleriyle olan ilişkilerini düzenler. Hukuksal ilişkiye katılan taraflar birbirlerine karşı eşit konumdadırlar. Özel hukukta irade serbestisi ilkesi geçerlidir. Bu ilke gereğince kişiler hukuk düzeni içinde hukuksal ilişkilerini serbestçe düzenlerler. Kamu hukuku, kişinin Devletle ve diğer kamu kurum ve kuruluşları ile olan ilişkisini ve Devletle diğer bir devlet arasındaki ilişkiyi düzenleyen hukuk kurallarıdır. ÖR:Anayasa,idare,ceza,yargılama,devletler genel hukuku ve mali hukuk. Kamu hukuku alanında kişinin devletle ilişkisinde kişi devletin emrine uyar. Ancak Devlet de hukuk kuralları ile bağlı ve sınırlandırılmıştır. Bu aynı zamanda hukuk devleti ile polis devleti arasındaki farkı ortaya çıkarır. Kamu Hukuku- Özel Hukuk Ayrımına Yönelik Kuramlar Menfaat Kuramı (Ulpianus, MS.170-228: Kamu hukuku Roma Devletine, özel hukuk kişilerin menfaatine ilişkin hukuktur) Bir hukuk kuralı ile kamu yararı öngörülmüşse kamu hukuku, bireysel çıkar öngörülmüşse özel hukuk kuralı söz konusudur. Örn.: Alım- satım, kira gibi ilişikleri düzenleyen kurallar özel hukuk kurallarıdır Bir kişinin vergi borcunu ödememesi, kamulaştırma halinde devletin menfaati vardır. Kamu hukuku kuralıdır. İlişkinin Tarafları Kuramı Montesquieu (1689-1755) Yönetenler-Yönetilenler Kamu hukuku, yönetenlerle yönetilenler arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuktur Özel hukuk, yönetilenlerin kendi aralarındaki ilişkileri düzenleyen hukuk kurallarıdır. Egemenlik Yetkisi Kuramı (Süjeler Kuramı) Özel hukuk ilişkisinde taraflar (süjeler) arasında eşitlik söz konusu olduğu halde , kamu hukuku ilişkisinde taraflar arasında bir astlık-üstlük ilişkisi vardır. ÖRevlet kişiden vergi alır.Kişiyi askere çağırır.Suç işleyen kişiyi cezalandırır.lüzum görüyorsa bedelini ödeyerek onun taşınmazını kamulaştırır.burada devlet ile özel kişi eşit durumda değildir. Anayasa Hukuku Anayasa Hukuku, devletin organizasyonunu, yani şeklini yapısını, organlarını (yasama, yürütme, yargı) ve işleyişini, bunların birbiri ile olan ilişkilerini, kişilerin temel hak ve özgürlüklerini, kişinin devlet karşısındaki durumunu düzenler. Anayasamızda beş temel ilke yer alır Anayasanın İlkeleri 1- Milli Devlet İlkesi 2-Demokratik Devlet İlkesi 3-Laik Devlet İlkesi 4-Sosyal Devlet İlkesi 5-Hukuk Devleti İlkesi Hukuk devleti , vatandaşlarına temel hak ve hürriyetleri tanıyan , yürütme organları ve idari makamların hukuka bağlılığını sağlayan devlettir. İdare Hukuku Devletin idaresinin teşkilat ve işleyişini, kişilerin idare ile olan ilişkilerini, kamu hizmetlerinin görülmesini düzenleyen hukuk kurallarıdır. 1- Teşkilat anlamında İdare: Yasama ve yargı organlarının uğraştıkları alanların dışında kalan bütün kamu hizmetlerini yerine getiren organdır. A) Genel Yönetim aa) Taşra örgütü bb)Merkez örgütü B) Yerinden yönetim aa) Yerel Kuruluşlar bb) Hizmet Kuruluşları cc) Meslek Kuruluşları Memur ve idari işlem kavramları Memur:İdarenin kendisine düşen hizmetleri yürütebilmesi için personele gereksinim vardır. Bu personele memur denir İdari İşlem:İdarenin İdare Hukuku alanında hüküm ve sonuç doğurmak üzere yaptığı işlemler. Tek taraflı idari işlemler (Yönetmelik çıkarma, memur atama) İki taraflı işlemler (imtiyaz sözleşmeleri) Ceza Hukuku Ceza Hukuku, toplum düzenini bozucu ve suç olarak nitelenen davranışların cezalandırılmasıyla ilgili kuralları içerir. Ceza normlarının bulundukları yer ve niteliklerine göre: A)temel ceza hukuku-tamamlayıcı ceza hukuku B)Müşterek ceza hukuku – özel ceza hukuku. C)yaptırımı olan normlar- bir normun uygulanmasında önemi olan hususları içeren normlar Ayrımları yapılır. Devletler Hukuku (uluslar arası hukuk) Bir devletin diğer devletler ile veya uluslar arası kuruluşların birbirleri ile olan ilişkilerini düzenler. Başlıca kaynakları, uluslar arası anlaşmalar, hukukun genel ilkeleri,uluslar arası gelenek kurallarıdır. Yaptırımlar net ve açık değildir (savaş ilanı, ambargo, mukabele-i bilmisil) Genel Kamu Hukuku Bu hukuk dalı soyut anlamda Devletin oluşumunu, devlet otoritesinin kaynağını, bu otorite karşısında kişilerin özgürlüklerini hukuk, felsefe, tarih ve sosyoloji açısından inceler. Pozitif hukuk dallarıyla meşgul olmaktan çok , devlet ve kamu özgürlükleri kavramlarının tarihsel, sosyolojik ve felsefi dayanaklarını araştırıp açıklamaya çalışan soyut bir bilim dalıdır. Bu yüzden “Devlet Kuramları” olarak adlandırılır. Mali Hukuk(Kambiyo ve Maliye-Vergi Hukuku) Kambiyo hukuku, uluslararası para ve ticaret ilişkilerini inceler Maliye-Vergi hukuku ise devletin bütçesini, gelir kaynağı olan verginin konulma çeşitlerini, gerçekleştirilmesini,tahsilini, bunlara ilişkin hukuk kurallarını, resim ve harçları düzenler Vergi Hukukunun Temel İlkeleri 1-Genellik: Herkesin vergi vermekle yükümlü olması ilkesini ifade eder 2- Adalet: Herkesin mali gücü oranında vergi vermesi ilkesini ifade eder 3- Kanunilik: Vergi, harç, resim vb. mali yükümler ancak kanunla düzenlenebilir. Vergi: Devletin kişilere yaptığı belli bir hizmet veya iş söz konusu olmaksızın, yasa gereği herkesin ödemekle yükümlü olduğu para Harç: Devletin yaptığı belirli bir hizmetin karşılığı olarak alınan para (tapu harcı, noter harcı..) Resim: Belli bir hizmetin yapılmasına izin veya ruhsat verilmesi karşılığı alınan para(damga resmi, eğlence resmi, ilan resmi ..) Yargılama Hukuku Mahkemelerin yargı görevini yerine getirirken uyguladıkları yol ve yöntemlerle ilgili hukuk kurallarını içerir. 1- Anayasa yargısı 2- Genel yargı a) Medeni Yargı (hukuk yargısı) aa) Çekişmeli yargı bb) Çekişmesiz yargı b)Genel Ceza yargısı 3- Uyuşmazlık yargısı 4- Seçim yargısı 5-Hesap yargısı İcra ve İflas Hukuku İcra hukuku, özel hukuk alanında ortaya çıkan uyuşmazlıklara ilişkin olarak mahkemeler tarafından verilen kararların gerektiğinde Devlet organları eliyle zorla yerine getirilmesinde yetkili olan organların izleyecekleri yöntemleri belirleyen hukuk dalıdır. İflas hukuku özel bir takip yöntemi olan iflasa uygulanacak kuralları belirler. -İlamlı takip -İlamsız takip Özel Hukuk Dalları Medeni Hukuk Borçlar Hukuku Ticaret Hukuku Devletler özel Hukuku Medeni Hukuk Bir ülkenin yurttaşlarının birbirleriyle ve belirli bir ölçüde yurttaşların devletle doğrudan doğruya veya dolayısıyla olan ilişkilerini düzenleyen kurallardan oluşan pozitif bir hukuk dalıdır 1.1.2002 Tarihli Medeni Kanunun Bölümleri 1-Başlangıç Hükümleri 2- Kişiler Hukuku 3- Aile Hukuku 4- Miras Hukuku 5- Eşya Hukuku Borçlar Hukuku Borçlar Hukukunun en önemli kaynağını oluşturan Borçlar Kanunu Medeni Kanunun tamamlayıcı bir parçasıdır.Borçlar Hukuku borç ilişkilerini düzenler. Başka pek çok düzenleme de vardır. BK, genel hükümler ve özel hükümler olarak iki kısımdan oluşur. Ticaret Hukuku Ticari işletme esasına göre getirilmiş hükümlerden oluşan Ticaret Kanunu en temel kaynağını oluşturur. Kişiler arasındaki ticari nitelikli ilişkileri düzenler. Ticari işletmenin hukukudur. Ticari işletme, Ticaret şirketleri, Kıymetli Evrak, Deniz Ticareti, Sigorta Hukuku TTK’nın bölümleridir. Devletler Özel Hukuku Yabancılara ve aynı uyrukta olmayan kişiler arasındaki özel ilişkilere uygulanacak kuralların tespiti ile ilgilenen hukuktur. Temel Kaynağı MÖHUK ve uluslar arası anlaşmalardır. Devletler Özel Hukukun Temel Kavramları Tabiiyet :Kişileri ve şeyleri devlete bağlayan hukuki ve siyasi bağ. Kişiler için vatandaşlık, gemi, uçak tüzel kişiler vs. için tabiiyet kavramı kullanılır. Yabancılar Hukuku: Bir ülkenin vatandaşı olmayanlara (yabancılara) uyguladığı kurallara denir. Kanunlar Çatışması: Yabancılık unsuru taşıyan özel hukuk ilişkilerindeki uyuşmazlıklara bakacak mahkemelerin ve uygulanacak kuralların esasları.
|
Hybrid-Şeklinde
