|
|
|
|
|
#1
13 November 2008, 20:53
|
|||
|
|||
Cevap: Türk Dilleri
Fuyü Gırgıs dili
Fuyü Gırgıs dili yaklaşık 600 konuşanı bulunan, Çin'de yaşayan bir Türk dilidir. Kırgızca'yla bir alakası yoktur. Gagavuzca Moldova'daki Özerk Gagavuzya Cumhuriyeti'nde yaşayan yaklaşık 150,000 Gagavuz Türkü tarafından konuşulan ve Oğuz grubuna ait olan Türk Lehçesi. Türkiye Türkçesine en yakın Türk Lehçelerinden biridir. Komşu dillerden birçok ödünç sözcük almasına rağmen Bir Türk ile Gagavuz kolayca anlaşabilir. Aslında Gagavuzca Yunan Alfabesi ile yazılır, fakat 1957'de Kiril Alfabesi kullanılmaya başlanınca Yunan Alfabesi terkedilmiştir. Moldova'nın bağımsızlığına kavuşması ve Gagavuzlara özerklik verilmesinden sonra Türk Alfabesi üzerine modelize edilmiş bir alfabe oluşturuldu ve günümüzde hâlâ kullanılmaktadır. Türk Alfabesi'nden farklı olarak Gagavuz Alfabesi'nde (Türkçedeki açık e sesi yerine) Ää harfi, Êê ve Ţţ harfleri bulunur. Gagavuzcada yazı dili Türkiye'de halk arasında konuşulan Türkçenin yazıya dökülmüş şeklidir denebilir. Ğ harfinin uzatma için kullanıldığı birçok sözcükte ünlüler çift yazılarak uzatılır. Soora = Sonra Lääzım = Lâzım Birliindä = Birliğinde Çoğul ad yapımlarında çoğul eki Türkçedeki gibi ler - lardır. Ancak sözcüğün son harfi n ise l çoğul ekindeki l harfi düşürülüp, sondaki n sesi yinelenir. Günnerindä = Günlerinde Onnar = Onlar 
|
|
#2
13 November 2008, 20:53
|
|||
|
|||
|
Cevap: Türk Dilleri
Halaçça
İran'da ve Afganistan'da konuşulan bir Türk lehçesidir. Yaklaşık 42.000 konuşanı vardır. Hazarca Hazarlar, VI-X. yuzyıllar arasında Hazar Denizi'nin ve Kafkaslarin kuzeyinde yaşayan bir Türk boyu veya bu boydan olan kimselere verilen ad (Turk Dil Kurumu 2006-sayfa 870). Hazarca, Hazar Türkçesi (TDK Sf.870) Hazarca dili Türki diller gurubunun üyesidir ve Cungarya havzasi yöresinin bir lehçesidir. Bugün batı Türkistan'da ki bazı Türklerin konuştuğu dillerdendir. Bugün Türkiye'de yasayan çoğu Türkmen ve Türkistanlı Türklerin atalarının konuştuğu dildir. Horasanca Horasan Türkçesi İranın kuzeydoğusunda konuşulan Oğuz öbeğine ait Türk dili. Ana dil olarak konuşanların sayısı 1977 yılında 400.000 olarak tespit edilmişdir, günümüzdeki konuşucu sayısı çok daha yüksek olması gerekir. Horasan Türkçesi günümüzde artık Kuzey Horasan ve Razavi Horasan olarak ikiye bölünmüş olan eski Horasan ilinde konuşulmaktadır. Sınıflandırma
|
|
#3
13 November 2008, 20:54
|
|||
|
|||
|
Cevap: Türk Dilleri
Karakalpakça
Karakalpakça bir Türk Lehçelerinin Kıpçak grubuna ait bir lehçe. Bazı araştırmacılar tarafından Kazakça'nın bir ağzı olarak görülür. Çünkü Kazakça'ya oldukça benzemektedir. Alfabe, Kazak Kiriline çok benzemektedir. Özbekistan'ın kuzeyinde konuşulur. Karakalpakça'yı bir Kazak ağzı olarak gören Türkologlar Karakalpakça'ya Güney Kazakçası da derler. Karakalpakça için Özbek-Latin alfabesi de kullanılır. Kazak Alfabesiyle farkları Kazak alfabesinde bulunan "Ii" harfi Karakalpak Kirilinde görünmemektedir. Ayrıca Karakalpaklar'ın Özbek latinine geçme eğilimleri vardır. Karakalpakça'da "Ii" yerine "Ии" vardır. Özellikler
|
|
#4
13 November 2008, 20:54
|
|||
|
|||
|
Cevap: Türk Dilleri
Karayca
Türk dillerinin kıpçak öbeğine ait bir dil. Tatarcaya yakın bir dildir. 20'nci yüzyılda hala Litvanya`da Trakai ve Panevėžys bölgelerinde, Ukrayna`nın Luck ve Halicz bölgelerinde ve Kırım`da bu dili konuşanlar olmuşdur. Türkiye ve İsrailde hala bu dili konuşanlara rastlamak mümkündür. Son Sovyetler birliği döneminde yapılan nüfus sayımında, sadece 2.602 kişi kalmış olduğu anlaşılan Karay halkından ancak 503 kişi Karaycayı ana dil olarak kullandığını ; 52 kişi ikinci dil olarak konuştuğunu belirtmişdir. Günümüzde bu dilin ancak iki lehçesi kalmışdır: Trakay ve Galit. Orta çağdan beri önemli bir Edebiyat dili olan Karayca , ibrani alfabesi ile yazılmış bir çok mektuplarda raslanmaktadır. Örnek olarak 10. yy`da İspanya`daki bir hahamlık okulu öğrencisinin memleketi Varşova`ya yazdığı mektuplar saf Karayca `nın en güzel örneklerindendir. Dilin konuşucuları, 8'nci yüzyılda Musevilikten gelişmiş olan Karalar cemaatine aittiler. Günümüzde Baltık Denizi`nin güneydoğusu , Doğu Avrupa, Türkiye ve İsrailde hala bu inanca ait olanlara rastlanabilmektedir. 20'nci yüzyılın ilk yarısında dini içerikli olmayan Karayca yazılarda yazılmıştır: örneğin Varşova`da yayınlanan karaim aivazy(?) adlı dergi. Ancak bugün bu dil artık yok olmak üzeredir. Litvanya`nın başkenti Vilnius , diğer şehirleri Trakai ve Panevėžys(Ponewiesch) de hala Karayca konuşabilen insanlar vardır. Litvanya`da bugün toplam 267 kişidir. Ancak artık bulunabilen yazılı kaynaklar sadece dinsel içeriklidir.
|
|
#5
13 November 2008, 20:54
|
|||
|
|||
|
Cevap: Türk Dilleri
Karaçay Balkarcası
Kuzey Kafkasya'da yaşayan Karaçaylar ve Balkarların konuştukları dilin ortak adı. Türk Lehçelerinin Kıpçak öbeğine bağlı olan bu Lehçeler eskiden Karaçayca ve Balkarca olarak ikiye ayrılmış ve sonradan bir dil olduğu kanısına varılıp Karaçay Balkarcası adı verilmiştir. Karaçayca Kuzey Kafkasya'da yaşayan Karaçayların konuştuğu dil. Türk dillerinin Kıpçak öbeğine bağlıdır. Birbirine yakınılğı dolayısıyla Karaçayca ve Balkarca Karaçay-Balkarca olarak da adlandırılır. Kazak Türkçesi veya Kazakça Kıpçak öbeğine ait, Kazakistan'da konuşulan Türk Lehçesdir. Kırgız Türkçesine yakındır. Dünya'da 12 milyon kişi tarafından, Kazakistan'da da 10 milyon kişi tarafından konuşulmaktadır. Özellikleri: Türkçe asıllı kelimelerde; baştaki y'ler j'ye (yok>joq, yıl>jıl, yay>jay), ç'ler ş'ye (ağaç>ağaş, aç>aş), ş'ler s'ye (aş>as, boş>bos, baş>bas) dönüşmüştür. Eklerde de aynı değişme olur: Qazaqşa (Kazakça)... Yabancı asıllı kelimelerde bu değişmeler görülmez: şükir (şükür). Kazakça bir sözcük birleşik ya da alıntı bir sözcük değilse ikinci heceden sonra yuvarlak ünlü barındırmaz ve bu uyumu bazı alıntı kelimelere uydurmuştur. Aslında j harfi ile yazılan Türkçe sözcükler aslında c olarak okunmaktadır (Bazı kuzey ağızları hariç). Jasaymız (yapıyoruz,yapacağız)- Casaymız (okunuş) Ayrıca konuşma dilinde ilk hecede ö ve ü gelirse ikinci ve üçüncü hecelerde de gelebilir. Bu yazıda olmaz. Örnek: Körgende (yazılış) - Körgöndö (okunuş) "gördüğünde" Kazakçanın eski şekilleri 24 harfli Orhun yazısı ile yazılmıştır. Günümüzde ise Kazakça bazı ilave harfler kullanılarak Latin alfabesi, Kiril alfabesi ve Arap alfabesi ile yazılabilmektedir.
|
|
#6
13 November 2008, 20:55
|
|||
|
|||
|
Cevap: Türk Dilleri
Kaşgayca ya da Kaşgay Türkçesi
İranda yaklaşık 1,5 milyon kaşgay tarafından konuşulan Oğuz öbeğine ait Türk dili. Aynallu ve Afşarcaya çok benzerliği bulunmaktadır. Bazı etnologlar Oğuzcanın batı koluna dahil etselerde, Oğuzcanın güney koluna dahildir. İranda 1982 de yapılan nüfus sayımında 200.000 kişi bu dili anadil olarak belirtmiş ve buna takiben 1997 de yapılan ayrıntılı bir araştırma sonucu 1,5 milyon kişinin Kaşgaycayı konuştuğu tahmini yapılmıştır. Kaşgaylar Iranin Fars bölgesinde hala yarı-göçebe olarak yaşarlar. Kaşgaylar genelde iki dilli olup anadileri Kaşgaycanın yanında Farscayıda konuşurlar. Kaşgaycanın yazısız bir dil olduğu iddia edilse de ; son zamanlarda bu tezi çürüten Arapca harflerle yazılmış bazı karşı kanıtlar bulunmuştur.Kaşgaylar 2003 ten beride kuzey Azerbaycancanın Latin Alfabesini kullanmaktadırlar. Komanca Kuman Türkleri tarafından konuşulan ölü bir Türk dilidir. Günümüzdeki Kırım Tatar diliyle yakınlığı dikkat çeker. Kumukça veya Kumuk Türkçesi Türk dillerinin Kıpçak öbeğine ait bir dil. Ancak Batı Türk dillerinden de özellikler taşımaktadır ve çok kez Güney Türk dillerine de kategorize edilir. Eskiden kumuklar kendi hanlarının hükümdarlığı altında kafkasları kontröl eden halkdı. Bu yüzden kumuk dili kuzey kafkasların en mühim dili olmuşdur. Günümüze kadar kumukçanın birçok lehçelerine rastlamak mümkündür: Kuzeyde Kasav Yurt, ortada Buynak ve güneyde Kaytak lehçesine rastlanılır. Ancak kumukçanın lehçeleri hakkında tüm dil bilimcileri aynı görüşde değildir; Kasav Yurt lehçesi Kumukça ile Nogayca arasındaki bağlantıyı oluşturur ve bu yüzden aslında Nogaycanın lehçesi de olabilir. Tarihsel açıdan, Kumukça Batı Türk dillerinden Güney Türk dillerine geçişinin bağlantısını oluşturur. Kumukçaya en yakın diller Nogayca, Balkarca ve Meşetçedir. Kumukça ayrıca Azericeden de etkilenmiştir: Kumuk. gelecekmen = Azeri geleceyem (Türkçe geleceğim); Kumuk. gelecekbiz = Azeri geleceyik (Türkçe geleceğiz); Kumuk. geleceksiz = Azeri geleceksiniz (Türkçe geleceksiniz). Kumukların 13'ncü yüzyılda Farsçayı yazı dili olarak kullanmış oldukları bilinmektedir (kendileri bu dili tacik dili olarak adlandırmışlardır). 15'nci yüzyılda Çagataycayı genel yazı dili olarak kullanmaya başlayıp Farsçayı edebiyat ve bilim dili olarak kullanmaya devam etmişlerdir. 19'ncu yüzyılın sonlarında Rusyanın millileştirme harekatı kapsamında Kumukça ilk kez yazı dili olmuş ve Farsça'da kullanılan arap alfabesi ile yazılmaya başlanmıştır. 1929 yılında Rusyanın tüm Rus olmuyan halklarının yaptığı gibi Kumuklar da latin alfabesine geçmiş ve ortak Türk alfabesini kullanmışlardır. Ancak 1938 yılında Rusça ders verilmesi ve Kumukçanın kiril alfabesinin değişik bir sürümü ile yazılması zorunlu tutulmuştur. 2002 yılında yeni Türk alfabesi denilen bir latin alfabesi kullanılmaya başlanmıştır. 2010 yılından itibaren hem latin hem kiril alfabesi Kumukçanın yazılışı için resmen geçerli olacaktır. Latin alfabesine geçiş Rusların rizası alınmadan gerçekleşmiş olsada Rus yönetiminde bulunan çoğunluk buna göz yummaktadır. Dil kodu KSK. Kumuk latin alfabesinin Türk alfabesi ile karşılaştırması:
Kumukça: Tuwdu Çolpan, tang bilindi, boldu uyanma zaman. Şawla aldı dünya yüzün, yuhlağanımız taman. Gözüng aç, dört yakğa qara! Getdi kerwan erterek. Biz geçigip kalğanbız, enni hozğalma gerek. Türkiye Türkçesi: Doğdu Çolpan, sabah bilindi, ışık aldı dünya yüzünü. Uyanma zamanı geldi, uyuduğumuz yeter. Gözünü aç, dört yana bak! Gitti kervan erkenden. Biz gecikip kaldık, artık harekete geçmek gerek.
|
|
#7
13 November 2008, 20:56
|
|||
|
|||
|
Cevap: Türk Dilleri
Kırgızca ya da Kırgız Türkçesi
Kırgızistan'ın 5,264,000'lik nufusunun 3,700,000'i tarafından anadil olarak konuşulan bir Türk Lehçesidir. Kırgızistan'ın resmi dilidir. Ayrıca Çin Halk Cumhuriyeti'nin batı eyaletlerinde beşyüzbine yakın bir azınlık tarafından konuşulur. Özellikleri: sözcük başı y'ler c'ye dönüşmüştür; yol>col yıldız>cıldız..., yuvarlak ünlüler kendinden sonraki ünlüleri etkiler: bölmö:bölme, köpölöklördön (kelebeklerden), bazı b ile başlayan kelimeler m olabilir:boyun>moyun, bun (sıkıntı)>muŋ (ŋ:nazal n, ng sesi verir.) Kırım Tatar Türkçesi veya Kırım Tatarcası (Qırımtatarca, Qırımca) Türk Lehçeleri'nin kıpçak koluna ait bir Lehçedir. Ancak bazı oğuz grubuna ait özelliklere de sahibdir. Ana unsurlarını Kıpçakçadan almış, ama başka Türk Lehçeleriyle de etkileşimde bulunmuştur. Osmanlı Devleti ile olan sıkı ilişkileri olan Kırım Hanlarının ve ileri gelenlerinin genellikle İstanbul'da eğitim almaları oğuz lehçelerinin etkilerini getirmiştir. Gaspıralı'nın çalışmaları ile bu etkiler iyice yerleşmiştir. Rus idaresine girilmesi ile de Rusça'dan etkilenmiştir. Ayrıca sürgün zamanından dolayı Özbekçeden alınmış etkileri de görülmüştür. Kırım Tatarcası'nın başlıca şu lehçeleri vardır:
Bahçesaray lehçesi; bir yandan Kıpçak özellikleri taşırken bir yandan da gerek gramer gerekse kelime hazinesi bakımından Oğuz grubunun özelliklerini de oldukça fazla barındıran bir geçiş lehçesidir. Anadolu Türkçesi konuşan insanlar tarafından küçük bir çabayla anlaşılabilir. Kabul edilen edebi dil Bahçesaray lehçesidir ve mahalli dilde yazılmayan eserlerin çoşu bu lehçeyle kaleme alınmaktadır. Çöl lehçesi; Kırım'ın kuzeyinde kalan bozkır bölgesinde yaşayan halkın konuştuğu dildir. Tamamen kıpçak özellikler taşır. Nogayca ve Kazakçaya yakındır ve Türkiye Türkçesi konuşan insanlar tarafından anlaşılması daha zordur. Kırımçakça Kırım'da Kırımçaklar tarafından konuşulan bir Türk dilidir. Genellikle Kırım Tatarcasının bir lehçesi (diyalekt, ağız) olarak kabul görür. Şu anda konuşan sayısı 300 civarındadır. Yahudi Türkleri tarafından konuşulur.
|
 |
| Seçenekler | |
| Stil | |
|
|
Hybrid-Şeklinde
