Türk Dilleri

#7 13 November 2008, 20:54

Karakalpakça

Karakalpakça bir Türk Lehçelerinin Kıpçak grubuna ait bir lehçe. Bazı araştırmacılar tarafından Kazakça'nın bir ağzı olarak görülür. Çünkü Kazakça'ya oldukça benzemektedir. Alfabe, Kazak Kiriline çok benzemektedir. Özbekistan'ın kuzeyinde konuşulur. Karakalpakça'yı bir Kazak ağzı olarak gören Türkologlar Karakalpakça'ya Güney Kazakçası da derler.

Karakalpakça için Özbek-Latin alfabesi de kullanılır.

Kazak Alfabesiyle farkları

Kazak alfabesinde bulunan "Ii" harfi Karakalpak Kirilinde görünmemektedir. Ayrıca Karakalpaklar'ın Özbek latinine geçme eğilimleri vardır. Karakalpakça'da "Ii" yerine "Ии" vardır.

Özellikler

Eski Türkçe'deki "ğ"'lerin y'ye dönüştüğü söylenebilir. Mesela eski Türkçe mastar eki olan "-ığ" Karakalpakça'da "-ıw" şeklindedir.
Özbekçe'den Arapça-Farsça kelime haznesi bakımından etkilenmiştir.
Çoğul eklerinde Kazakça'daki gibi -lar, -ler'in dışında -dar, -der, -tar, -ter şekilleri yoktur. Yani Karakalpakça'da bu ek sadece -lar, -ler şeklindedir. Örneğin Kazakça'da "kendilerinin" anlamındaki "өздерінің (özderiniñ)" Karakalpakça'da "өзлериниң (özleriniñ)" şeklindedir.
Bazı değişmeler Kazakça'dan farklı olarak olmamıştır. Mesela Kazakça'da "söylesetin" "konuşan" şeklindeki bir anlamdadır. Bu kelimedeki -tin kısmı Eski Türkçe'deki -tuğın şeklindeki ekten gelir. Karakalpakça'daysa bu ek değişmemiştir ve tek şekillidir: "söylesetuğın"
Karakalpakça'da ş>s değişmesi de vardır: söyleş->söyles- gibi...
Karakalpakça'da ç>ş değişmesi de görülür: qança>qanşa...