hukuka giriş

#7 1 December 2008, 16:44

Karma Nitelikli Hukuk Dalları
1- Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku
2- Hava Hukuku
3- İş Hukuku
4- Bankacılık Hukuku
5- Toprak Hukuku
......
......
Hak Kavramı, Hukuki Olay, Hukuki İlişki, Hukuki İşlem
Hak: Hukuken korunan ve yararlanılması hak sahibinin iradesine bırakılmış menfaatlerdir. ÖR:Yaşamı,beden bütünlüğü,sağlığı,şeref ve haysiyeti
Hukuki Olay: Hukuk düzeni tarafından kendilerine hüküm ve sonuç bağlanan olaylar ÖRoğum,ölüm..
Hukuki İlişki: taraflar arasında hukuksal sonuçlar doğuran ilişki ÖR:Belli bir yerde yerleşme niyetiyle oturmak ikametgah sonucunu doğurur.
Hukuki işlem: Hukuksal sonuç doğuran irade açıklaması ÖR:Bir satım sözleşmesinde satıcının satış bedelini elde etmek konusunda,alıcının ise satılan malın mülkiyetini elde etmek konusundaki iradesi.

KAMU HAKLARI:Kamu hakları kişilerin toplumla olan ilişkilerini düzenleyen,hukuk kurallarından yani kamu hukuk kurallarından doğan haklardır. ÖR:Kişi dokunulmazlığı,özel hayatın gizliliği, din ve vicdan hürriyeti,konut dokunulmazlığı…
ÖZEL HAKLAR:Genellikle kişilerin birbirleriyle olan ilişkilerinden doğan ve özel hukuku ilgilendiren haklardır.Özel hukuk haklarının en belirgin özelliği bu hakların karşısında,bir hukuki yükümlülüğün yer almasıdır. ÖR:Mülkiyet hakkında durum böyledir.herkes kişinin mülkiyet hakkını kullanmasına engel olmamakla yükümlüdür.
Kişisel Kamu Hakları
Kişinin serbestçe gelişmesi amacını güden alana devletin karışmasını önleyen haklar:
Kişi ve konut dokunulmazlığı
Özel yaşamın gizliliği
Vicdan ve düşünce özgürlüğü
....
...
Sosyal ve Ekonomik Kamu Hakları(AY 41-65)
Kişinin toplumsal hayatı içindeki sosyal ve ekonomik faaliyetleri ile ilgili kamu hakları
Ailenin korunması
Sosyal güvenlik hakkı
Öğretim hakkı
Sağlık hakkı
Sözleşme özgürlüğü

Siyasal Kamu Hakları
(AY 66-74)
Kişinin seçim yoluyla devlet yönetimine katılmasını sağlayan haklardır.
Vatandaşlık hakkı
Seçme ve seçilme hakkı
Siyasal partilerle ilgili haklar
Özel Nitelikli Kamu Hakları
Belli kişilerin kamu kuruluşları ile olan ilişkilerini düzenleyen kamu haklarıdır
Kanunlarda tarafların ya da ilgililerin iradelerinden bağımsız olarak düzenlenmiştir.
Örnek:
Memurun aylık hakkı, ücretli izin hakkı ...vs.
Kamu Haklarının Sınırlanması
1- Genel Sınırlama (AY 13)
2- Özel Sınırlama
3- Anayasanın Özünün korunması
Sınırlamanın ancak yasa ile yapılması
Sınırlamanın Anayasanın sözüne ve ruhuna aykırı olmaması
Özel Haklar
Özel hukuk tarafından hak süjesine tanınan hukuksal yetkilerdir
Genellik ilkesi geçerlidir (herkes yaralanır)
Eşitlik ilkesi geçerlidir
Her hakkın karşısında kural olarak bir hukuksal yükümlülük yer alır
Genel yükümlülük
Verme, yapma, kaçınma

Malvarlığı Hakları
Malvarlığı, aktif ve pasif iki kısımdır
Aktif malvarlığı, kişinin parayla ifade edilebilen bütün haklarıdır.
Pasif malvarlığına kişinin borçları ve parasal yükümlülükleri girer
Kişinin aktif malvarlığına giren haklarına malvarlığı hakları denilir
Malvarlığı kural olarak başkalarına devredilebilir ve mirasçılara geçer ÖR:Alacak hakkı,ayni haklar
Malvarlığına Girmeyen Haklar
Ekonomik bir değer taşımayıp para ile ölçülemeyen haklardır (kişi varlığı hakları)
Kişiye sıkı sıkıya bağlı olup kural olarak ölümle sona erer, mirasçılara geçmez, devredilemez (fikri haklar istisnadır) ÖR:Kişinin kendi bedeni,sağlığı,şerefi, ismi,resmi…

Devredilebilen haklar
Başkalarına devredilebilirler
Miras yoluyla geçerler
Temsilci aracılığıyla kullanılabilirler
Özel hakların hemen hepsi bu türdendir ÖR:Mülkiyet hakkı,telif hakkı
Devredilemeyen Haklar (kişiye bağlı haklar)
Sadece hak sahibi kişi, tarafından kullanılabilirler
Kural olarak mal varlığı hakları bu kategoriye girmez (oturma ve yaralanma hariç)
Kişilik hakları sıkı biçimde kişiye bağlı haklardandır. Bunlar mirasçıya geçmez, temsilci aracılığı ile kullanılamaz. Maddi sonuçlu olanlar karşı taraf kabul etmedikçe devredilemez, ileri sürülmüş olmadıkça mirasçılara geçmez. ÖR:Nişanı bozma hakkı,boşanma davası açma hakkı,nişanlanma,nesebin reddi vs.
Bağımsız Haklar
Her hangi bir hakka bağlı olmayan haklardır, hak sahibi bunlara doğrudan sahiptir.
Başkalarına devredilebilir, mirasçılara geçer (istisna : oturma, yararlanma)
ÖR:Mülkiyet hakkı; alacak hakkı; fikri haklar
Bağımlı Haklar
Bağımsız bir hakka belirli bir bağlılığı bulunan haklardır. Doğumu,devamı ve devri asıl hakka bağlıdır.
Asıl hak bulunmazsa bu haklar da olmaz.
Bu hakların amacı:
Asıl hakkın amacına ulaşmasına yardımcı olmak (alacaklının kefile olan hakkI)
Asıl hakkı güçlendirmek (ipotek hakkı gibi)
Asıl hakka güvence vermek yada genişletmek
Bağımlı Hakların Türleri
Eşyaya Bağlı Sınırlı Ayni Haklar: Bir kimsenin bir mala malik olduğu için sahip olduğu haklardır (Paylı mülkiyette ön alım hakkı)
Alacağa bağlı Haklar (Fer’i haklar): Bir alacak hakkına arızi olarak eklenen, doğumu, devamı, sona ermesi alacağa bağlı haklardır. (Faiz isteme, cezai şart, teminat, dava ve takip masrafları)

Borç ilişkisine Bağlı Haklar:Bir borç ilişkisine taraf olunması nedeniyle sahip olunan haklardır.
Borç ilişkisinden doğan yan yükümler
Bir topluluğa mensup olmaya bağlı haklar

Yenilik Doğuran Haklar
Kurucu YDH:yeni bir hukuksal ilişki doğuran haklardır.
Yetkisiz temsilcinin işlemine icazet
Alım, gerialım, önalım hakları
Değiştirici YDH: Mevcut bir hukuksal durumu tek taraflı irade beyanı ile değiştirir
Alacağın ihbarı ile borcu muaccel hale getirme
Gecikmiş ifadan vazgeçip sözleşmeden dönme
Bozucu YDH: Mevcut bir hukuksal ilişkiyi sona erdirir
İptal, fesih, geri alma beyanları

Yenilik Doğuran Hakların Özellikleri
1- Bir kez kullanılmakla sona erer
2- Sahibinin tek taraflı irade açıklamasıyla kullanılır
3-Yardımcı hak olması sebebiyle diğer hak ve hukuki ilişkiler üzerinde sonuç doğurur; bir kişi veya eşya üzerinde sonuç doğurmaz
Bu haklar kullanıldıktan sonra dönülemez
Hakkın kullanımı şarta bağlanamaz

Sağlararası İşlemler
Taahhüt işlemleri
Tasarruf işlemleri
Statü işlemleri
Yetki
Taahhüt İşlemleri (Borçlandırıcı İşlemler)
Kişinin mal varlığının pasifinde bir artış meydana getiren, kişinin borçlarını artıran işlemdir. Her borç sözleşmesinde kural olarak taahhüt işlemi yer alır.
ÖR:Real sözleşme bir taahhüt işlemidir.

Tasarruf İşlemleri (Harcama İşlemleri)
Kişinin malvarlığının aktifinde bulunan haklar üzerinde başkası lehine bir azalma, değiştirme, sınırlama yaratan bir hukuki işlemdir.
Tasarruf işleminin yapılabilmesi için ayrıca tasarruf yetkisi aranır.
Tasarruf yetkisi, fiilen bir malın kullanılması, tahrip, tağyir edilmesi; hukuki yönden devredilmesi biçiminde ortaya çıkar. ÖR:Satış sözleşmesi bir borçlandırıcı işlemdir.bu sözleşmeden doğan mülkiyetin geçirilmesi ve satış bedelinin ödenmesi borçların yerine getirilmesi ise birer tasarruf işlemidir.
Statü İşlemleri-Yetki
Sürekli bir toplum ilişkisi kurmak, değiştirmek veya sona erdirmek amacı ile yapılan işlemlerdir
Örn.: Evlenme akdi, bir derneğin, bir vakfın kurulması
Yetki, yetki verenin hukuksal alanında işlem yapması için, bir başkasını yetkili kılmaktır.
Borçlandırıcı İşlemlerde Sebebe Bağlı- Sebebe Bağlı Olmayan Ayrımı
Sebebe bağlı işlemler hukuki sebebi içlerinde taşırlar.Taşınmaz mülkiyetinin geçişi buna örnektir.
Sebebe bağlı olmayanlarda ise hukuki sebep hukuki işlemin dışındadır. Sebep vardır ancak yapılan işlemde sebep gösterilmemiş-tir.Kıymetli evrak hukukunda soyutluk yani sebebe bağlı olmama ilkesi geçerlidir.
Malvarlığını İlgilendiren İşlemler
Malvarlığını azaltan- artıran işlemler (taahhüt-tasarruf işlemleri)
Borçtan kurtarıcı- Kazandırıcı İşlemler
Yapılan bir hukuki işlemle onun yapanın malvarlığında bir çoğalma meydana getiren işlemler kazanma işlemidir.
Yapılan bir hukuki işlemle onu yapanın malvarlığının pasifinde bir azalma meydana getirirse borçtan kurtulma işlemidir.
Kazandırıcı İşlemler
Taahhüt ve tasarruf işlemleri ile bir kimsenin başkasına ait malvarlığına ait malvarlığına yeni bir hak kazandırması halinde kazandırıcı işlem söz konusu olur.
Kazandırma bir hukuk işlemle olursa kazandırıcı işlem söz konusudur. Bu durumda tasarruf işlemi ya da taahhüt işlemi söz konusudur. Kazandırma bir maddi fiille de olabilir.
Kazandırıcı işlem ivazlı yada ivazsız olabilir ÖR:Satım sözleşmesi(ivazlı),bağış(ivazsız)
Kazandırıcı İşlemlerde Sebep
Sebep, kazandırıcı işlem yapılırken , bu işlemi yapan tarafça gözetilen hukukça önemli amaç veya menfaattir.
Taahhüt işlemlerinde sebep genellikle sözleşmeden çıkarılır
Tasarruf işlemlerinde sebep genellikle, ifa, alacak ya da bağışlama sebebiyle yapılır. Bazan da teminat sebebi, yenileme sebebi ya da karma sebep vardır.

II.Bölüm

MEDENİ HUKUK HAKKINDA GENEL AÇIKLAMALAR
MEDENİ HUKUK VE MEDENİ KANUN
MEDENİ HUKUKUN ANLAMI:
TANIM:Bir ülkenin yurttaşlarının birbirleri ile ve belirli bir ölçüde devletle doğrudan doğruya veya dolayısıyla olan ilişkilerini düzenleyen kurallardan oluşan pozitif hukuk dalıdır.
Özel hukukun temelini oluşturur ve kişiler arasındaki özel ilişkileri düzenler. Sadece gerçek kişileri değil tüzel kişilerle ilgili düzenlemeleri de kapsar.

MEDENİ HUKUK VE MEDENİ KANUN ARASINDAKİ İLİŞKİ:
Türk medeni kanunu kişiler arasındaki özel ilişkilerin büyük bir kısmını düzenlemiştir.Yani medeni hukuk kurallarını büyük bir kısmı medeni kanunda yer almaktadır. Medeni kanun her ne kadar medeni hukukun en önemli kaynağı ise de onun tek kaynağı değildir. Medeni hukukun yanında hukuki ilişkileri düzenleyen özel kanunlar da mevcuttur.

Osmanlı İmparatorluğu Devrinde Medeni Hukuk Alanında Kanunlaştırma Hareketi:
Osmanlı imparatorluğunda özel hukuk tanzimatın ilanına kadar dini esaslara dayanmıştır.İslam hukukunu İslam dininin kaynaklarında arayıp bu dinin esaslarına göre kuran disipline ilm-i fıkıh,kuralların bütününe ise Şeriat denir.
İslam hukukunun 4 kaynağı vardır:
-Kitap
-Sünnet(Hadis)
-İcma
-Kıyas

Osmanlı imparatorluğunda yürürlüğe konan hukuk kuralları:

Mecelle-i ahkam-ı adliyye(eşya ve usul hukuku hükümleri)
Kanunname-i araazi-i hümayun(özel hukuk ve taşınmazların hükümleri)
Hukuk-u aile kararnamesi(aile hukuku için)
TÜRKİYE CUMHURİYETİ DÖNEMİNDE KANUNLAŞTIRMA HAREKETİ
TC nin ilk kurulduğu dönemlerde hukuk alanında yapılacak yeni düzenlemeler için Adalet Bakanlığı tarafından çeşitli komisyonlar kurulmuştur. Bunlardan biri de medeni hukuk komisyo-nudur.Vacibat ve ahkam-ı şahsiye komisyonu olarak 2 ye ayrılmıştır.Önce tutucu saikle kanunlaştırma yoluna gidilmiş fakat başarılı olamayınca devrimci saikle kanunlaştırmaya gidilmiştir.Bunun sonucunda iktibas (resepsiyon) yöntemi benimsenmiştir ve İsviçre medeni kanunu ve borçlar kanunu bazı değişikliklerle yürürlüğe konmuştur.

MEDENİ KANUNUN SİSTEMATİĞİ VE ÖZELLİKLERİ
TÜRK MEDENİ KANUNUN UNSURLARI:
MEDENİ KANUNUN ÖZELLİKLERİ:
Demokratik Karakteri
Ferdiyetçi,Özgürlükçü,Sosyal Karakteri
Halkçı Karakteri
Laik ve Devrimci Karakteri
Milli Olma Karakteri
Genellik Özelliği
MEDENİ HUKUKUN KAYNAKLARI VE UYGULANMASI:
Hukukta kaynak çeşitli anlamlarda kullanılmıştır:
1)Hukuk kuralını koyan,bir kuralı yapan makamı ifade eder.Bunlar yaratıcı kaynaklardır.
2)Medeni hukuk kuralının ortaya çıkarken büründüğü biçimi ifade için de kullanılır.
3)Hukuku tanımamızı bilmemizi sağlayan koşulları ifade eder.Bunlara bilgi kaynakları denir.
MEDENİ HUKUKUN KAYNAKLARI:

YAZILI KAYNAKLAR(Anayasa, Kanun,Tüzük,Yönetmelik, bireysel işlemler)

YAZILI OLMAYAN KAYNAKLAR(örf ve adetler)

KAYNAKLARIN UYGULANMASI:
KANUN
MEDENİ KANUNUN 1. MADDESİ ANLAMINDA KANUNUN KAPSAMI:
ANAYASA:Öteki kanunların hepsinin üstünde yer alan ve yasama,yürütme ve yargı organlarını hepsini bağlayan temel hukuk kurallarını içeren kanundur.
KANUN:Kurallara uygun olarak yetkili yasama organı tarafından çıkarılan metinlerdir.
Kanun projesi:
-kanun tasarısı
-kanun teklifi
kanunların yayınlanması
kanunların yürürlükten kalkması
kanunların yürürlükte kalıp uygulamadan
kalkması

KANUNLARIN YÜRÜRLÜKTEN KALKMASI:
Anayasa Mahkemesi tarafından Kanunun İptali
1- İptal Davası (Soyut norm denetimi)
Cumhurbaşkanı, İktidar ve anamuhalefet partisi meclis grupları ile TBMM üye sayısının en az beşte biri sayısındaki millet vekilleri
Yayım tarihinden itibaren 60 gün içinde (maddi anlamda aykırılık) 10 gün içinde (şekli anlamda aykırılık) (yalnız C. Başkanı ve 1/5 Milletvekili)
2- İtiraz Yolu (somut norm denetimi)
Kişiler davada uygulanan kuralın Anayasaya aykırı olduğunu iddia eder ve hakim de bunu ciddi görürse, başvurudan itibaren 5 ay içinde karar bağlanır.
KANUN GÜCÜNDE OLAN KAYNAKLAR:
Padişah iradesiyle yürürlüğe konan metinler
Geçici kanunlar
Meclis yorumu
Uluslar arası antlaşmalar
Meclis içtüzükleri
Kanun hükmünde kararname
-Olağan durumlarda
-Olağanüstü durumlarda

Olağan KHK
TBMM’den veya doğrudan Anayasadan aldığı bir yetkiye dayanarak Bakanlar Kurulunun belli konuları düzenlemek için çıkardığı yazılı hukuk kurallarıdır.
Temel haklar ve ödevler ile siyasal haklar ve ödevler konusunda KHK düzenlenemez.
Resmi Gazetede yayınlanmakla yürürlüğe girerler. Yayımlandıkları gün TBMM’ye onay için sunulurlar.Red ile yürürlükten kalkarlar.
Kanunlar gibi denetlenir.
Olağanüstü KHK
Sıkıyönetim ve olağanüstü halde C. Başkanının başkanlığında toplanan bakanlar Kurulu tarafından çıkarılır.
Yetki kanununa gerek yoktur.
Konu sınırlaması yoktur.(tek sınır sıkıyönetim ve olağanüstü halin gerekli kıldığı konularla sınırlı olmasıdır)
Onaydan önce Anayasaya aykırılığı iddiası ile AYM de dava açılamaz.
TÜZÜK:
TANIM:Tüzükler anayasanın 115. Maddesi uyarınca kanunların uygulanmasını göstermek ve ye emrettiği işleri belirtmek için kanuna aykırı olmamak ve Danıştay’ın incelemesinden geçirilmek üzere bakanlar kurulu tarafından çıkarılan hukuk kurallarıdır.Cumhurbaşkanı’nca imzalanır ve kanun gibi yayınlanır.
Danıştay’ca denetlenir.
YÖNETMELİK:
TANIM:Kamu kuruluşları kendi görev alanlarına giren konuları çıkaracakları yönetmeliklerle düzenleyebilirler.Yönetmelikler Başbakanlık,Bakanlıklar ve kamu tüzel kişileri tarafından çıkarılır.
Bütün yönetmelikler RG da yayınlanmak zorunda değildir.
İlk derece mahkemesi olarak Danıştay’ca veya İdare mahkemelerince denetlenir
BAŞLANGIÇ HÜKÜMLERİ

BASLANGIÇ HÜKÜMLERİNE İLİŞKİN GENEL BİLGİLER
Kanun koyucu 4 kitaptan oluşan Medeni Kanunda önce Başlangıç hükümlerine yer vermiştir.Başlangıç hükümleri Medeni Kanun’un 1-7’nci maddeleri arasında düzenlenmiş olup,özel hukuk kodifikasyonunun genel kısmının vazgeçilemeyecek çekirdeğini temsil eder.
Medeni hukuk ve borçlar hukuku alanında doğrudan doğruya uygulama alanı bulur.Bu hükümler özel hukuk alanının yanında kamu hukuku alanında dolaylı olarak işin mahiyetine uygun düştüğü oranda uygulanır.Medeni Kanun’un 2. Maddesindeki Dürüst Davranma Kuralı kamu hukukunda kıyasen uygulanır.
KANUNUN UYGULANMASI
YORUMU,TAMAMLANMASI
Kanunun uygulanmasında göz önünde tutulacak özellikler:
Hakim önüne gelen somut bir olayı çözümlerken,önce somut olaya ilişkin soyut bir hükmün olup olmadığını araştırır.çünkü her hukuk kuralı soyut bir olguyu ve bir sonuç kısmı içerir.
Yazılı bir hüküm bulunmadığı hallerde hakim 2. Kaynak olarak örf ve adet hukukuna başvurur.
Eğer örf ve adet hukukunda da bir hüküm yoksa hakim kendisi kanun koyucuymuş gibi karar verir.
HAKİMİN KANUN UYGULAMASINDA GÖZÖNÜNE ALACAĞI HUSUSLAR:
KANUNUN ÖNCELİĞİ:Hakim,önüne gelen meseleyi çözüme bağlarken önce yazılı bir hukuk kuralı bulunup bulunmadığını araştırır.
UYGULANACAK HUKUK KURALININ USULÜNE UYGUN DOĞUP DOĞMADIĞI:Hukuk kuralının geçerli bir halde doğması için;
1)yetkili organ tarafından çıkarılması
2)pozitif hukukun öngördüğü usulün takip edilmiş olması
3)söz konusu kuralın uygulanmasını engelleyen başka bir kural olmamalıdır.